Σαν να θρηνούμε έναν χαμένο παράδεισο

Σε ένα από τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Χένινγκ Μανκέλ, ο πρωταγωνιστής του, Κουρτ Βαλάντερ, σκέφτεται ότι: «Ζούμε σαν να θρηνούμε έναν χαμένο παράδεισο».

Παρατηρώντας τους ανθρώπους γύρω μου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, νομίζω πως δεν υπάρχει καμία ατάκα που να μας περιγράφει καλύτερα από αυτήν.

Κατεβασμένα πρόσωπα, χαμηλόφωνες κουβέντες, κυνισμός, ειρωνεία, έλλειψη ελπίδας, επιθετικότητα και θυμός κατά πάντων.

Όλα αυτά θα ήταν απολύτως δικαιολογημένα, αν η προηγούμενη κατάσταση ήταν στ’ αλήθεια ένας χαμένος παράδεισος. Μόνο που δεν ήταν.

Η έλλειψη δικαιοσύνης κυριαρχούσε στην Ελλάδα πολύ πριν έρθει η οικονομική κρίση. Το κόμπλεξ απέναντι στον γνωστό/φίλο που είναι ψιλο (χοντρο) λαμόγιο και τα καταφέρνει οδηγούσε στο να γίνει και ο μέσος Έλληνας μία από τα ίδια – αρκεί να τα κατάφερνε καλύτερα από τον φίλο. Ή αρκεί να τα κατάφερναν τα παιδιά του καλύτερα από τα παιδιά του γείτονα. Κι αν ψηφίζαμε και πολιτικούς λαμόγια, ε, δεν πειράζει, ας κάνουμε τώρα την δουλίτσα μας, εμείς θα σώσουμε τον κόσμο; Από τον Καζαντζάκη το μόνο που συγκράτησε ο σύγχρονος Έλληνας είναι το συρτάκι του Ζορμπά, μαζί με έναν καημό για τα βάσανα της ζωής (βάσανα που όσοι είναι κάτω των 50 δεν είχαν περάσει ποτέ, μέχρι να έρθει η κρίση). Το «εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω» δεν ήταν στα SOS και το ξεχάσαμε γρήγορα-γρήγορα, ή δεν το μάθαμε ποτέ. Προτιμήσαμε το «θα τα κάψω, τα ρημάδια τα λεφτά μου».

Θα σας διηγηθώ μερικές σκηνές που έζησα τον τελευταίο μήνα, και μετά θα σας ρωτήσω κάτι.

Σε δημόσια υπηρεσία, η υπάλληλος μου μιλούσε με το ζόρι, ενοχλημένη, χωρίς να με κοιτάζει, παίζοντας με το κινητό της όσο μου μιλούσε. Το «γεια σας» όταν έφυγα έμοιαζε πολύ με «άει στο διάολο».

Στην γειτονιά μου, μόλις έπεσε μια γερή βροχή είχαμε για μια ακόμα φορά διακοπή ρεύματος. Με υπεύθυνη την ΔΕΗ, όπου αποδεδειγμένα έχουν φαγωθεί τρελά ποσά επί δεκαετίες από κομματόσκυλα.

Έξω από σχολείο της πόλης, αρκετοί γονείς βαριούνται να βρουν κανονική θέση πάρκινγκ, γιατί αυτό σημαίνει πως θα έπρεπε να κατέβουν και να περπατήσουν δέκα βήματα. Έτσι, και στο πήγαινε και στο φεύγα παρκάρουν στην μέση του δρόμου μέχρι να κατέβουν/ανέβουν στο αυτοκίνητο τα παιδιά τους. Όσος χρόνος κι αν χρειαστεί για να γίνει αυτό. Το κυκλοφοριακό χάος που δημιουργούν πίσω τους δεν τους αφορά. Ούτε το σημείωμα που παίρνουν από την διεύθυνση του σχολείου, που τους παρακαλεί να μην παρκάρουν στην μέση του δρόμου τους αφορά.

Στα δύο ΑΤΜ της Εθνικής Τράπεζας στο κέντρο της πόλης υπάρχει μόνο μία διαφορά: στο αριστερό υπάρχουν δύο κύπελλα με καφέ παρατημένα πάνω στο ΑΤΜ. Στο δεξί, ο καφές έχει χυθεί πάνω στο ΑΤΜ και χάμω, σχηματίζοντας ένα καφέ ρυάκι.

Γυναίκα οδηγός πηγαίνει αργά, κάνοντας συνεχώς ζιγκ-ζαγκ μπροστά μου, σε δρόμο δύο λωρίδων, ώστε να μην μπορώ να την προσπεράσω. Όταν μετά από ώρα τα καταφέρνω παίρνοντας τα ρίσκα μου, βλέπω από το παράθυρο ότι προσπαθεί να ανάψει τσιγάρο και να βάλει την ζώνη της ταυτόχρονα.

Άντρας οδηγός μοτοσυκλέτας γκαζώνει σαν τρελός σε στενό μονόδρομο, απ’ όπου περνούν εκείνη την ώρα οικογένειες με μικρά παιδιά.

Άλλος άντρας οδηγός αυτοκινήτου μπαίνει αντικανονικά σε μονόδρομο, για να παρκάρει πιο γρήγορα στο σπίτι του – βαριέται να κάνει τον κύκλο. Σε όσους του κορνάρουν γαβγίζει από το παράθυρό του.

Σε τράπεζα, δημόσια υπηρεσία και σε μαγαζί, ενώ βρίσκομαι μπροστά στην σειρά κάποιοι προσπαθούν να βρουν απίθανους τρόπους να με προσπεράσουν.

Η ερώτηση που θέλω να κάνω είναι: ποια από αυτές τις σκηνές σας φαίνεται καινούργια; Ποια σας εντυπωσιάζει; Ποια έχει προκύψει εξαιτίας της κρίσης; Η απάντηση είναι: «καμία». Η κάθε είδους αδιαφορία/αλητεία/αντικοινωνική συμπεριφορά ήταν επί δεκαετίες κομμάτι της καθημερινότητάς μας, και παραμένει. Απλώς, ήμασταν ικανοποιημένοι με τα λεφτά που παίρναμε (λεφτά που δεν είχε η χώρα, και οι κυβερνήσεις μας τα δανείζονταν για να εξασφαλίζουν ψηφαλάκια), οπότε βάζαμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Ζούσαμε σε μια κόλαση που την είχαμε βαφτίσει παράδεισο, μέσα μας.

Όμως οποιαδήποτε κοινωνία δεν έχει μηχανισμούς διασφάλισης της ειρήνης, εντός της, είναι μοιραίο να εκφυλιστεί, σε όλα τα επίπεδα.

Πριν από 50 περίπου χρόνια ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος είχε γράψει: «νομίζω πως η Ελλάδα επιζεί «ερήμην των Ελλήνων», ή «παρά τους Έλληνας»».

Είχε πολύ μεγάλο δίκιο, αλλά αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί επ’ άπειρον, όπως αποδείχθηκε.

Εύχομαι μια πολύ ευτυχισμένη χρονιά στον καθέναν από σας που διαβάζετε αυτό το κείμενο. Και εύχομαι μια διαφορετική χρονιά, για τους Έλληνες. Μια χρονιά με εσωτερικές επαναστάσεις. Να τα βάλουμε με τον εαυτό μας, ώστε να αλλάξουμε τον τρόπο που κοιτάζουμε την ζωή μας. Νομίζω πως μόνο έτσι μπορούμε τελικά να αλλάξουμε και την ίδια τη ζωή μας, και την μοίρα της χώρας.

Παρουσίαση του Baby Blue στα Χανιά, απόψε στις 7:30 μμ

Λόγω της σημερινής παρουσίασης του Baby Blue στο Ιστορικό Καφέ Κήπος, το post στο Μικρό Θυμωμένο Ημερολόγιο θα το γράψω μεθαύριο Τετάρτη.
Να πω μόνο ότι δεν θα είναι μια σκέτη παρουσίαση βιβλίου, η αποψινή. Θα είναι και αποχαιρετιστήριο πάρτι, με δώρα (θα κληρωθούν παλιότερα βιβλία μου), μουσική βγαλμένη μέσα από το Baby Blue και το Ιερά Οδός Μπλουζ, πολλή-πολλή κουβέντα, και ένα σπουδαίο νέο που θα ανακοινωθεί κατά την διάρκεια της εκδήλωσης.
Ελπίζω να σας δω εκεί!

https://www.facebook.com/events/126958611007858/

Προϊόν τσατίλας

Τα τελευταία τρία χρόνια έχω συναντηθεί με μαθητές πολλών σχολείων από όλη την χώρα, με αφορμή το «Καιρός για Ήρωες» και το «Μια ανάσα μόνο» που έχουν κεντρικούς ήρωες εφήβους. Στις συναντήσεις αυτές, που γίνονται στα πλαίσια του μήνα εφηβείας που οργανώνουν σε όλη την Ελλάδα οι εκδόσεις Πατάκη, βλέπουμε κάποια βιντεάκια με τα παιδιά, και μετά διαφωνούμε μέχρι τελικής πτώσεως, και το καταδιασκεδάζουμε, νομίζω όλοι.

Η διαφωνία είναι στημένη – έχω προειδοποιήσει τους μαθητές πως ότι κι αν μου λένε θα τους λέω το ανάποδο. Αυτό δεν το κάνω επειδή είμαι τρελός (νομίζω). Τον λόγο που το κάνω θα σας τον εξηγήσω σε λίγο.

Πριν από 19 χρόνια λοιπόν, φοιτητής στην Πάτρα, προσπαθούσα να καλύψω το χαμένο έδαφος της εφηβείας μου όπου δεν διάβαζα λογοτεχνία επειδή δεν έβρισκα βιβλία που να μιλούν για τους εφήβους της εποχής μου. Μου άρεσε πολύ να διαβάζω και σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς, και προτιμούσα να βρίσκω νέους συγγραφείς για να δω τι έχουν να μου πουν τα βιβλία τους. Ένα από τα βιβλία που έπεσε στα χέρια μου τότε ήταν μια συλλογή πολύ πρωτότυπων διηγημάτων, με τίτλο: «Πάτυ εκ του Πετρούλα». Ο συγγραφέας της, Μάκης Τσίτας, ήταν ελάχιστα μεγαλύτερος από μένα, και αυτό μου έδωσε κουράγιο, αφού είχα μόλις ξεκινήσει κι εγώ να γράφω τότε (εκείνο το χειρόγραφο τελικά έγινε το πρώτο μου βιβλίο, «Το κάψιμο της σημαίας»).

Κι επειδή η ζωή τα φέρνει έτσι όμορφα και απροσδόκητα μερικές φορές, πριν από είκοσι μέρες στην Αθήνα έτυχε να γνωρίσω τον Μάκη (που εντωμεταξύ έχει γράψει το εξαιρετικό «Μάρτυς μου ο Θεός» και πολλά υπέροχα παιδικά βιβλία), να συζητήσουμε λίγο, να του πω πόσο παλιός αναγνώστης του είμαι. Ο Μάκης εκδίδει το πολύ ενδιαφέρον λογοτεχνικό περιοδικό «Διάστιχο», και μου ζήτησε να γράψω ένα κείμενο για το πώς μου ήρθε η ιδέα να κάνω αυτές τις εκδηλώσεις με τους εφήβους. Το «γιατί» που σας έλεγα και νωρίτερα.

Η απάντηση είναι ότι η ιδέα μου για αυτές τις εκδηλώσεις ήταν, όπως και πολλές άλλες ιδέες που έχω στην ζωή μου, προϊόν τσατίλας. Λογικό, θα μου πείτε – εδώ, ακόμα και το blog μου, λέγεται Μικρό Θυμωμένο Ημερολόγιο.

Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να διαβάσει περισσότερες λεπτομέρειες για την τσατίλα μου και την ιδέα που μου δημιούργησε, εδώ:

http://diastixo.gr/epikaira/apopseis/4604-apopseis-12122015

Ένας Κρητικός που τον έλεγαν Δία - 19 και 20 Δεκεμβρίου στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων

Όπως είχα γράψει και εδώ:
http://polyk.blogspot.gr/2015/11/blog-post_30.html
αυτό το Σαββατοκύριακο, 19 και 20 Δεκεμβρίου στα Χανιά, γίνεται η εκδήλωση που περιμένω με την περισσότερη χαρά και αγωνία.
Στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων λοιπόν ο Σύλλογος Φίλων του Θεάτρου ανεβάζει το παιδικό θεατρικό έργο "Ένας Κρητικός που τον έλεγαν Δία", της μητέρας μου, Νανώς Σπανουδάκη-Κουτσάκη. Συνδιοργανωτές, μαζί με τον Σύλλογο Φίλων του Θεάτρου, είναι η Περιφέρεια Κρήτης- Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και ο παραδοσιακός σύλλογος "Βιγλάτορες".
Επειδή έχω τα κονέ μου με την συγγραφέα και έχω διαβάσει το έργο, λέω σε όλους, μικρούς και μεγάλους (το έργο δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά) ότι είναι ένα έργο που πρέπει να δουν. Γιατί μέσα από την χιουμοριστική προσέγγιση της μυθολογίας μιλάει στην πραγματικότητα για πολύ σοβαρά πράγματα που απασχολούν όλους μας.
Εξίσου σημαντικό είναι το πώς θα μπείτε μέσα για να δείτε το έργο. Δεν υπάρχει εισιτήριο με την μορφή χρημάτων. Η είσοδος είναι με κοινωνικό εισιτήριο, δηλαδή με τρόφιμα για το Κοινωνικό Παντοπωλείο της Αντιπεριφέρειας.
Θα χαρώ πολύ να σας δω εκεί. Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση μπορείτε να βρείτε εδώ:
http://bit.ly/1Ymy6K0

Η φοβερή συνωμοσία του Τζόκερ και τρία μεγάλα «ευχαριστώ»

Δεν θα σας πω ότι δεν οργανώνονται συνωμοσίες πουθενά στον κόσμο, επειδή πιθανότατα οργανώνονται (οι μυστικές υπηρεσίες, π.χ., δεν θα ήταν μυστικές αν δεν έκαναν τέτοιες δουλειές). Θα σας πω όμως ότι βαριέμαι πολύ να βλέπω να αναπαράγονται διαρκώς θεωρίες συνωμοσίας για τόσα πολλά πράγματα στην Ελλάδα, θεωρίες τις οποίες σπεύδουν εύκολα πολλοί άνθρωποι να αναπαράγουν, χωρίς να εξετάζουν ιδιαίτερα την ορθότητά τους.

Μια τέτοια θεωρία συνωμοσίας αφορά στο Τζόκερ. Εδώ και χρόνια ακούω ότι το παιχνίδι είναι στημένο για να βγάζει λεφτά ο ΟΠΑΠ, ότι επίτηδες δημιουργεί τα τζακ-ποτ ο ΟΠΑΠ ώστε να μεγαλώνει διαρκώς το ποσό όσο πλησιάζουν Χριστούγεννα και Πάσχα, και να παίζει ο κόσμος περισσότερα λεφτά ώστε ο ΟΠΑΠ να κονομάει. Όπως συνήθως, η ίδια θεωρία συνωμοσίας κυκλοφορούσε και τον τελευταίο καιρό, εξαιτίας των συνεχόμενων τζακ-ποτ, μέχρι που χθες (αρκετά πριν τα Χριστούγεννα) κάποιος έπιασε το «5+1».

Εγώ σκέφτομαι δύο πράγματα:

α) υπάρχει μια επιστήμη που ονομάζεται Μαθηματικά, και ο κλάδος της που αφορά στην Θεωρία Πιθανοτήτων. Μήπως πρέπει να την λάβουμε υπ’ όψιν πριν πιστέψουμε σε συνωμοσίες; Ας δούμε τι μας λέει η Θεωρία Πιθανοτήτων για το Τζόκερ. Υπάρχουν 45 αριθμοί στο επάνω μπλοκ αριθμών και 20 αριθμοί κάτω (οι αριθμοί του Τζόκερ). Για να κερδίσει το «ονειρεμένο» 5+1 ένας άνθρωπος που παίζει μία στήλη (δηλαδή 5 αριθμούς επάνω και έναν αριθμό κάτω) έχει τις εξής πιθανότητες για να τα καταφέρει: για τον πρώτο αριθμό που θα κληρωθεί, οι πιθανότητές του είναι 5 στις 45. Για τον δεύτερο, 4 στις 44 (αφού έπιασε δηλαδή τον πρώτο, έχει παίξει άλλους 4 αριθμούς και έχουν μείνει «διαθέσιμοι» συνολικά 44 αριθμοί που μπορούν να κληρωθούν). Για τον τρίτο, 3 στις 43. Για τον τέταρτο, 2 στις 42. Για τον πέμπτο, 1 στις 41. Τέλος, για το τζόκερ οι πιθανότητές του είναι 1 στις 20, αφού υπάρχουν 20 αριθμοί τζόκερ και ο παίκτης έχει σημειώσει μόνο έναν.

Επειδή κάθε αριθμός που κληρώνεται βγαίνει από την κληρωτίδα ανεξάρτητα από τους προηγούμενους και τους επόμενους, η Θεωρία Πιθανοτήτων μας λέει πως για να βρούμε την πιθανότητα να συμβούν όλα τα παραπάνω πρέπει να πολλαπλασιάσουμε τις επιμέρους πιθανότητες. Άρα, η πιθανότητα να κερδίσει κανείς το 5+1 είναι:

(5*4*3*2*1*1)/(45*44*43*42*41*20)

Αν κάνετε αυτή την πράξη, το αποτέλεσμα που θα βγάλετε είναι ότι οι πιθανότητες να κερδίσει κάποιος το τζόκερ παίζοντας μία στήλη είναι 4 στα 100 εκατομμύρια, ή αλλιώς μία στα 25 εκατομμύρια.

Αυτό τι σημαίνει πρακτικά; Σημαίνει πως για να είμαστε σίγουροι πως κάποιος στην Ελλάδα θα κερδίσει το τζόκερ, πρέπει να παιχθούν 25 εκατομμύρια ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ στήλες, ώστε να εξαντληθούν όλοι οι πιθανοί συνδυασμοί αριθμών.

Κοιτάζοντας τώρα τα αποτελέσματα του ΟΠΑΠ, βλέπουμε ότι σε όλα τα συνεχόμενα τζακ-ποτ που οδήγησαν τα κέρδη σε τεράστιο ύψος, το μεγαλύτερο πλήθος στηλών που παίχτηκαν ήταν 20 εκατομμύρια στήλες (τις περισσότερες φορές το πλήθος των στηλών ήταν 10-15 εκατομμύρια). Και βέβαια δεν αποκλείεται κάποιες από αυτές τις 20 εκατομμύρια στήλες να ήταν ίδιες (μπορεί δύο άνθρωποι να τύχει να βάλουν τα ίδια νούμερα, άλλωστε και στο τζόκερ αρκετές φορές υπάρχουν παραπάνω από ένας νικητές). Θυμίζω ότι εμείς χρειαζόμαστε 25 εκατομμύρια διαφορετικές στήλες για να καλυφθούν όλοι οι συνδυασμοί.

Οπότε, πού είναι το περίεργο, στο ότι δεν κέρδιζε κανείς το τζόκερ σε συνεχόμενες κληρώσεις, μέχρι την χθεσινή; Να πιστέψουμε τα Μαθηματικά, που μας λένε ότι είναι φυσιολογικό να μην έχει υπάρξει νικητής, ή να πιστέψουμε τις θεωρίες συνωμοσίας για να έχουμε κάτι να φωνάζουμε;

β) το δεύτερο πράγμα που σκέφτομαι, όταν ακούω για «στημένο παιχνίδι», είναι το μέγεθος της συνωμοσίας που πρέπει να γίνει για να «στηθεί» η κλήρωση. Ας σκεφτούμε τι πρέπει να γίνει. Πρέπει οι διευθύνοντες του ΟΠΑΠ να δώσουν εντολή σε κάποιον ή κάποιους για να φτιαχτεί ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή, το οποίο μόλις παίρνει και τις τελευταίες στήλες που παίχθηκαν, στις 9:30 το βράδυ, να υπολογίζει βάσει των 20 εκατομμυρίων στηλών ποιος συνδυασμός ΔΕΝ έχει παιχθεί πουθενά στην χώρα. Μετά, πρέπει να δοθεί η εντολή να φτιαχτεί ένα άλλο σύστημα (που θα χρησιμοποιεί μαγνήτες, π.χ., ή κάποια άλλη τεχνική) και θα επικοινωνεί με το πρόγραμμα που προανέφερα ώστε να παίρνει την πληροφορία για τα μπαλάκια που πρέπει να κληρωθούν για να γίνει τζακ-ποτ. Αυτό το δεύτερο σύστημα θα  φροντίζει να «τραβάει» η κληρωτίδα τα κατάλληλα μπαλάκια, παρά την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία αυτά γυρίζουν.

Για να φτιαχθεί όλο αυτό το σύστημα, που απαιτεί και software και hardware κατάλληλο για το «στήσιμο» του παιχνιδιού, πόσοι άνθρωποι χρειάζεται να ανακατευθούν; Και πώς διασφαλίζεται η σιωπή όλων τους, για την φοβερή συνωμοσία; Αν διαρρεύσει έστω και από έναν τους η αλήθεια και μαθευτεί στο ευρύ κοινό, ο ΟΠΑΠ θα γκρεμιστεί άμεσα, σε μια νύχτα. Και γιατί ο ΟΠΑΠ, που βγάζει ούτως ή άλλως τρελά λεφτά ακόμα και όταν δεν γίνονται τεράστια τζακ-ποτ, να διακινδυνεύσει να καταστραφεί;

Νομίζω πως αξίζει τον κόπο να ψάχνουμε λίγο περισσότερο τις θεωρίες που ακούμε, πριν τις αναπαράγουμε.

Τελειώνω το σημερινό κείμενο με τρία μεγάλα ευχαριστώ, για όσα πολύ όμορφα έγιναν την προηγούμενη εβδομάδα.

Το πρώτο είναι προς την Ιωάννα Μπαντελή, που χωρίς να γνωριζόμαστε μου έγραψε πριν από μήνες ζητώντας μου την άδεια να γράψει ένα κινηματογραφικό σενάριο πάνω στο «Καιρός για Ήρωες». Της έδωσα την άδεια με χαρά, και το ίδιο έκαναν και οι εκδόσεις Πατάκη. Το σενάριο της Ιωάννας τιμήθηκε πριν λίγες μέρες, στο ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, με το πρώτο βραβείο σεναρίου βασισμένου σε λογοτεχνικό έργο, στον πανελλήνιο διαγωνισμό της Ένωσης Ελλήνων Σεναριογράφων: http://senariografoi.gr/gr/news/stories/i894/

Το δεύτερο είναι προς τον Μίμη Ανδρουλάκη, που μου ζήτησε πριν από λίγο καιρό να αναλάβω την πρώτη πανελλαδικά παρουσίαση του καινούργιου του μυθιστορήματος για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με τίτλο «Ταξίδι Μέλιτος», που έγινε την Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων. Νομίζω πως ο κόσμος που ήρθε πέρασε πολύ καλά, ακούγοντας και τον Μίμη και τον δήμαρχο Χανίων, κ. Τάσο Βάμβουκα, με τον οποίο το συμπαρουσιάσαμε, αλλά και τις πολύ σημαντικές παρεμβάσεις του κ. Νίκου Παπαδάκη, διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος».

Το τρίτο μεγάλο ευχαριστώ είναι προς τον κ. Παπαδάκη, που ανακοίνωσε στο τέλος της εκδήλωσης ότι ελήφθη η απόφαση να ανακηρυχθούμε, ο Μίμης Ανδρουλάκης και εγώ, εταίροι του ιδρύματος. Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή για μένα.

Ουζερί Τσιτσάνης

Μια γρήγορη ματιά στο «Αθηνόραμα» δείχνει το χάσμα: οι Έλληνες κριτικοί κινηματογράφου δίνουν στην καινούργια ταινία του Μανούσου Μανουσάκη μέσο όρο βαθμολογίας 1,5 στα 5. Οι θεατές δίνουν μέσο όρο 3,5 στα 5, και περίπου οι μισοί από τους εκατό και βάλε θεατές την βαθμολογούν με 5 στα 5 και δηλώνουν ενθουσιασμένοι.

Είδα χθες την ταινία, και μου άρεσε πολύ. Δεν σκοπεύω να μπω σε διαδικασία μακράς ανάλυσης του γιατί νομίζω ότι οι επαγγελματίες κριτικοί την «θάβουν», αφού δεν έχει νόημα κάτι τέτοιο. Επισημαίνω απλώς ότι όλοι τους σχεδόν βάζουν μέσα στην κριτική τους την λέξη τηλεόραση, ή «τηλεοπτικός», και την βάζουν υποτιμητικά. Με άλλα λόγια, μοιάζουν να μην συγχωρούν στον Μ. Μανουσάκη την μεγάλη (και πολύ επιτυχημένη) θητεία του στην τηλεόραση, σαν να θέλουν να βάλουν στεγανά και να πουν «κοίτα, εδώ δεν σου επιτρέπεται να παίζεις, είναι το δικό μας γήπεδο». Στις ΗΠΑ πάντως, η τηλεόραση πλέον κυριαρχεί ξεκάθαρα απέναντι στον κινηματογράφο, και τέτοια στεγανά δεν υπάρχουν, όλοι οι δημιουργοί περνούν διαρκώς από το ένα είδος στο άλλο και κανείς δεν διανοείται να απαξιώσει την τηλεόραση.

Πάω στην ταινία, που προτείνω σε όλους να την δουν. Μια δυνατή ερωτική ιστορία με φόντο ένα συγκλονιστικό θέμα – την εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς. Η ταινία απεικονίζει την εποχή καταπληκτικά, ορισμένα πλάνα μοιάζουν να μην ανήκουν σε ελληνική ταινία με την εξαιρετική τους φωτογραφία, η μουσική είναι υποβλητική, αλλά περισσότερο απ’ όλα η ταινία κοιτάζει την ιστορία κατάματα, χωρίς εξωραϊσμούς (βλέπουμε, π.χ., τους άθλιους Έλληνες μαυραγορίτες και τους κουκουλοφόρους συνεργάτες των Γερμανών, για να μην ξεχνάμε ότι ήταν αρκετοί εκείνοι που δεν έκαναν αντίσταση, καλοπερνούσαν και οδηγούσαν στον εξευτελισμό και στον θάνατο άλλους Έλληνες δίπλα τους). Επίσης, μιλάει ξανά για τον φασισμό γιατί πολλοί φαίνεται στην Ελλάδα πως τον έχουν ξεχάσει, και θέτει έμμεσα ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: δικαιούται ένας μεγάλος δημιουργός όπως ο Τσιτσάνης να είναι σκέτος παρατηρητής της εποχής του, να μην κουνάει (με εξαίρεση το τέλος) ούτε το δαχτυλάκι του για να βοηθήσει στον αγώνα; Το μεγάλο έργο που άφησε πίσω του τον εξιλεώνει; Και ακόμα κι αν τον εξιλεώνει, πώς ήξερε ότι θα το αφήσει; Τον καιρό του αγώνα δεν ήταν ούτε τριάντα χρονών, άρα η αδράνειά του τι είναι; Δικαιολογημένη, για έναν καλλιτέχνη που αισθάνεται ότι προσφέρει με διαφορετικό τρόπο, τραγουδώντας τους καημούς των Ελλήνων, ή δείγμα δειλίας; Ο καθένας που θα δει την ταινία θα δώσει την δική του απάντηση.

Δεν είναι ότι δεν υπάρχουν και κάποιες ατέλειες, στην ταινία. Η πιο βασική που εγώ εντόπισα είναι ότι ο ρόλος του Γιάννη Στάνκογλου δραματουργικά δεν «στέκει», δεν καταλαβαίνουμε τον χαρακτήρα του στο έργο, όσο κι αν προσπαθεί να του δώσει ο ίδιος ο ηθοποιός «χρώμα» - είναι όμως δευτερεύων ο ρόλος του, και αυτό το πρόβλημα δεν είναι κρίσιμο για την ταινία. Επίσης – προσωπική «παραξενιά» μου αυτό – κάποιες φορές η πολύ δυνατή σκηνοθεσία, που κρατάει σε αγωνία τον θεατή από την αρχή μέχρι το τέλος, είναι λίγο πιο γρήγορη απ’ ότι θα ήθελα. Ορισμένα πλάνα επειδή ακριβώς είναι πολύ όμορφα και θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μεγαλύτερη συγκίνηση (αφού οι ηθοποιοί όλων των πρωταγωνιστικών ρόλων είναι εξαιρετικοί) θα ήθελα να διαρκούσαν περισσότερο για να κάνουν μεγαλύτερο «γκελ» μέσα μου. Κάποιες από τις δευτερεύουσες ιστορίες, όπως της τραγουδίστριας Λέλας με τον άντρα που θέλει να την παντρευτεί, νομίζω πως θα γίνονταν ακόμα πιο δυνατές αν είχαν οι χαρακτήρες λίγη περισσότερη ώρα στο πανί μαζί, ώστε να νιώσει πιο έντονα ο θεατής το δίλημμα της Λέλας.

Όμως ο καμβάς που στήνει ο Μανουσάκης είναι πολύ μεγάλος, η ταινία διαρκεί ως έχει ήδη δύο γεμάτες ώρες «τρέχοντας», χωρίς να κάνει κοιλιά πουθενά, οπότε καταλαβαίνω ότι υπάρχουν θέματα κινηματογραφικής οικονομίας που επιβάλλουν κάποιες αποφάσεις. Και όσον αφορά στην συγκίνηση, υπάρχει άφθονη στο τέλος της ταινίας, όπου εγώ είδα γύρω μου αρκετούς θεατές δακρυσμένους.

Συνολικά, ήταν μια πολύ όμορφη κινηματογραφική εμπειρία η χθεσινή – τέτοιες υπερπαραγωγές δεν γυρίζονταν στην Ελλάδα ούτε στα χρόνια της ευμάρειας, οπότε είναι μεγαλύτερο ακόμα το μπράβο για την τόλμη να γυριστεί μια τέτοια ταινία στις μέρες μας. Καλοτάξιδη.

Στιγμή αλήθειας

Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που έχω «συλλάβει» επαγγελματίες πολιτικούς να λένε αλήθειες. Ο λόγος είναι προφανής: επειδή βλέπουν την πολιτική ως επάγγελμα, φοβούνται πως αν πουν την αλήθεια θα χάσουν την δουλειά τους. Πως οι ψηφοφόροι θα πιστέψουν τα ψέματα κάποιου άλλου και θα τους στείλουν στο σπίτι τους.

Αυτές οι ελάχιστες περιπτώσεις όπου λένε την αλήθεια, έχω διαπιστώσει πως εμφανίζονται συνήθως όταν για κάποιον λόγο η συζήτηση πηγαίνει στα παιδιά τους – κάτι που μπορεί να μας κάνει να υποψιασθούμε πως ακόμα και οι πολιτικοί καριέρας έχουν ακόμα ανθρώπινα ψήγματα μέσα τους.

Τον Αύγουστο που μας πέρασε, λίγο πριν τις εκλογές, ο Α. Τσίπρας σε συνέντευξή του είπε τα εξής: «Έχω δυο γιους, τριών και πέντε ετών. Να βάλουμε τις βάσεις ώστε τα παιδιά που είναι σε αυτή την ηλικία να σπουδάσουν καλά και να μην φεύγουν στο εξωτερικό. Δυστυχώς, τη σημερινή γενιά των εικοσάρηδων τη χάσαμε. Όλοι οι νέοι επιστήμονες φεύγουν στο εξωτερικό».

Η δήλωση αυτή, που θα έπρεπε να αποτελεί το σημαντικότερο αντικείμενο συζήτησης και στην προεκλογική περίοδο αλλά και σήμερα, έχει περάσει «στα ψιλά» των ΜΜΕ. Με δυο λόγια, ο πρωθυπουργός της χώρας είπε ότι στόχος του είναι να μην φύγουν από την χώρα οι νέοι της γενιάς των δικών των παιδιών. Είπε δηλαδή ότι η χώρα για τα επόμενα δώδεκα με δεκαπέντε χρόνια δεν έχει ελπίδα. Αντίστοιχη εικόνα δίνουν οι μελέτες που δημοσιεύονται και λένε πως αν τα μνημόνια εφαρμοσθούν πλήρως (κάτι που καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έκανε για το δικό της μνημόνιο μέχρι σήμερα) τότε η Ελλάδα θα επιστρέψει στην οικονομική κατάσταση που ήταν το 2008 μετά το 2030! Αλλά είναι διαφορετικό να το λένε μελέτες τεχνοκρατών και διαφορετικό να το ομολογεί ο πρωθυπουργός της χώρας.

Αν μάλιστα σκεφτούμε ότι ο ίδιος και οι υπουργοί του δηλώνουν παντού ότι δεν πιστεύουν στην αποτελεσματικότητα όσων εφαρμόζουν, θα άξιζε τον κόπο να σκεφτεί κάποιος δημοσιογράφος να τον ρωτήσει πώς διάολο θα μπουν αυτές οι βάσεις που μας διαβεβαίωνε ότι θα βάλει, ώστε σε δεκαπέντε χρόνια να έχει φτιάξει κάπως η χώρα.

Ένας φορτωμένος, αποχαιρετιστήριος Δεκέμβρης

Τα όμορφα πράγματα συνήθως πέφτουν μαζεμένα. Αυτόν τον Δεκέμβρη, που για μένα είναι αποχαιρετιστήριος (ελπίζω προσωρινά) αφού ξαναφεύγω από τα αγαπημένα μου Χανιά και την χώρα, οι εκδηλώσεις έπεσαν μαζεμένες. Μάλλον για να αυξήσουν την συγκίνηση.

Έχουμε και λέμε, λοιπόν:

3 Δεκεμβρίου, στον Ιανό της Αθήνας, παρουσίαση του Baby Blue.

11 Δεκεμβρίου, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, παρουσιάζουμε μαζί με τον δήμαρχο Χανίων Τάσο Βάμβουκα το «Ταξίδι Μέλιτος», το καινούργιο μυθιστόρημα του Μίμη Ανδρουλάκη που βασίζεται στην ζωή του Ελ. Βενιζέλου και εστιάζει στα χρόνια μετά την ήττα του το 1920.

Το Σαββατοκύριακο 19-20 Δεκεμβρίου είναι η καλύτερη εκδήλωση από όλες, αφού θα έχω την χαρά να δω το παιδικό θεατρικό έργο «Ένας Κρητικός που τον έλεγαν Δία» της μητέρας μου, Νανώς Σπανουδάκη-Κουτσάκη, να ανεβαίνει στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων από τον Σύλλογο Φίλων του Θεάτρου. Είναι ένα πολύ αστείο και σοβαρό ταυτόχρονα έργο για μικρούς και μεγάλους, είμαι βέβαιος πως θα το χαρείτε πολύ. Και υπάρχει και σημαντικό φιλανθρωπικό έργο που θα σχετιστεί με την εκδήλωση. Περισσότερες λεπτομέρειες, πολύ σύντομα!

Και, στις 28 Δεκεμβρίου, νομίζω ότι ο κύκλος των εκδηλώσεων κλείνει με τον πιο όμορφο τρόπο. Στο υπέροχο ιστορικό καφέ του Κήπου μας, θα γίνει η παρουσίαση του Baby Blue στα Χανιά. Που δεν θα είναι μόνο παρουσίαση, αλλά και αποχαιρετιστήριο πάρτι.

Θα χαρώ πολύ να σας δω σε κάποια από αυτές τις εκδηλώσεις.

To παλιό καλό ελληνικό πανεπιστήμιο είναι εδώ

Να ξεκινήσω το σημερινό post διαφωνώντας με όσους λένε ότι η νέα έκρηξη του χουλιγκανισμού στην Λεωφόρο, το Σάββατο, και το ρεζιλίκι στις εκλογές της ΝΔ, χθες, έχουν το καλό ότι μας βοηθούν να γελάμε με τα χάλια της χώρας σε όλα τα επίπεδα, που επιβεβαιώνονται για μια ακόμα φορά. Δεν μας βοηθούν. Διότι το να γελάς είναι η πρώτη αντίδραση, ένα είδος εκτόνωσης. Σε δεύτερο επίπεδο, παγιώνεται μέσα μας, μετά από όλα όσα συμβαίνουν διαρκώς χωρίς να βλέπουμε βελτίωση, η πεποίθηση ότι «αυτοί είμαστε». Ότι αυτό είναι το επίπεδο της χώρας, σε κάθε τομέα, και δεν μπορεί να βελτιωθεί. Η πεποίθηση αυτή είναι καταστροφική, δημιουργεί μια βαθιά μελαγχολία η οποία είναι ίσως χειρότερη από τα ίδια τα προβλήματα που ζούμε.

Όσο για το γιατί ζούμε αυτά που ζούμε, νομίζω ότι η απάντηση μπορεί να δοθεί με ένα απλό άνοιγμα της τηλεόρασης ή της οθόνης του υπολογιστή. Αρκεί να κοιτάξουμε τους ηγέτες της χώρας, και να δούμε στα πρόσωπά τους τους μεγαλοσυνδικαλιστές φοιτητές των περασμένων δεκαετιών. Ποιον να πρωτοπιάσεις; Τον πρωθυπουργό μας, κ. Τσίπρα, που κατά δήλωση του κολλητού του, κ. Φλαμπουράρη, «δεν πρόλαβε» να κολλήσει ένσημα στη ζωή του, δηλαδή να εργαστεί οπουδήποτε (ήταν μάλλον πολύ απασχολημένος με πορείες, καταλήψεις και στήσιμο συμμαχιών μέσα στο κόμμα για να γίνει αρχηγός). Τον κ. Μεϊμαράκη και τον κ. Καμμένο, ηγετικά στελέχη της ΟΝΝΕΔ; Τον κ. Φίλη, που είναι ο πρώτος υπουργός Παιδείας στην σύγχρονη ιστορία της χώρας που ΔΕΝ έχει πτυχίο πανεπιστημίου; Τον υφυπουργό Παιδείας κ. Πελεγρίνη που για να μην αλλάξουν τα πράγματα στο πανεπιστήμιο και χάσουν την δύναμή τους οι φοιτητές που τον ψήφιζαν ενθάρρυνε τις καταλήψεις στο ίδρυμά του; Τον μέχρι πρόσφατα γραμματέα του ΣΥΡΙΖΑ, φοιτητή στο 22^ο έτος, κ. Κορωνάκη;

Μπορώ να απαριθμήσω πολλούς ακόμα αλλά δεν έχει νόημα, η καταμέτρηση. Η ουσία είναι μία: οι συνδικαλιστές που έγιναν παντοδύναμοι ως φοιτητές μέσα στα πανεπιστήμια, χάρη στον καταπληκτικό νόμο του ΠΑΣΟΚ του ’82 που έκανε τους πρυτάνεις να παρακαλούν τις παρατάξεις για να εκλέγονται, έφτασαν εδώ και χρόνια (και συνεχίζουν) να διοικούν την χώρα, ως κυβέρνηση και ως αντιπολίτευση.

Θρίαμβος.     

Αν σε νοιάζει στ' αλήθεια

Άκουγα σήμερα σε αθηναϊκά ραδιόφωνα και διάβαζα σχόλια σε sites, σχετικά με το μακελειό στην Γαλλία. Και ανακάλυψα – σιγά το νέο, θα μου πείτε - πως, μόλις πέρασε το πρώτο σοκ από την δολοφονική επίθεση στο Παρίσι, εδώ στην Ελλάδα θυμηθήκαμε το αγαπημένο μας σπορ, που δεν είναι άλλο από το να την λέμε ο ένας στον άλλον.

Διάβασα λοιπόν και άκουγα βιτριολικά σχόλια. Για το πόσο ξαφνικά ξύπνησαν πολλοί Έλληνες και Ευρωπαίοι, και ενδιαφέρθηκαν για την σφαγή, ενώ δεν ενδιαφέρονταν για τις σφαγές από όλες τις παρατάξεις στις Αφρικανικές χώρες, ή για τους πολέμους σε ασιατικές χώρες και τους νεκρούς εκεί.

Ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω. Αν κάποιος νοιάζεται για τις σφαγές σε όλο τον κόσμο, αν δεν χωρίζει τους ανθρώπους σε κατηγορίες ανάλογα με την ράτσα τους, γιατί νιώθει την ανάγκη να επιτεθεί στους άλλους, που νοιάζονται για ένα υποσύνολο των σφαγών (ή νομίζει πως νοιάζονται για ένα υποσύνολο, αφού κανείς δεν ξέρει όλα όσα νιώθει και κάνει ο άλλος); Γιατί τους την λέει; Επειδή ο ίδιος είναι καλύτερος άνθρωπος; Μπράβο του, που είναι. Ποια είναι η ανάγκη που τον οδηγεί στο να το διαφημίσει; Με αυτό τον τρόπο δημιουργεί δύο κατηγορίες ανθρώπων, τους πραγματικά καλούς, όπως ο ίδιος και τους υπόλοιπους – άρα κάνει τον δικό του ρατσιστικό διαχωρισμό, πέφτει στην ίδια λούμπα που κατηγορεί τους άλλους ότι πέφτουν.

Ας αφήσει τον καθένα να πενθήσει όποιους θέλει. Και σιγά-σιγά, πού θα πάει, ακόμα κι αυτοί που πενθούν μερικούς μόνο θα διευρύνουν και τον δικό τους κύκλο πένθους για να αγκαλιάσει όλους τους δυστυχισμένους, αφού αυτός ο κόσμος δείχνει αποφασισμένος να κάνει μόνο πολύ αργά, σημειωτόν, τα βήματα προς το φως.   

Έχετε δύο ευκαιρίες να δείτε τον Πύργο

Γράφω λίγη ώρα μετά την επιστροφή μου, επειδή πρέπει να γράψω. Πρέπει να πω πόσο εκνευρίστηκα, αρχικά, εκεί που καθόμουν στο θέατρο Βλησίδη και παρακολουθούσα τον «Πύργο». Εκνευρίστηκα επειδή τα χαχανητά από άλλους θεατές, πίσω μου, με εμπόδιζαν να ακούσω τις επόμενες ατάκες του έργου. Έτσι, άλλαξα θέση. Κι εκεί που πήγα τα πράγματα δεν ήταν πολύ καλύτερα, αλλά υπήρχε μια σημαντική διαφορά: πλέον δεν άντεξα κι εγώ, ήμουν πια ένας από όλους που χαχάνιζαν.

Ο Πύργος, που παρουσιάζεται μόνο για 6 παραστάσεις στα Χανιά – οι δύο τελευταίες αύριο Κυριακή 15 Νοεμβρίου - λειτουργεί τόσο καλά επειδή οι εξαιρετικές ερμηνείες των έξι άψογα συγχρονισμένων πρωταγωνιστών έχουν από πίσω τους ένα ευφυέστατο, πολύ αστείο θεατρικό έργο που συνδυάζει πάρα πολλά διαφορετικά στοιχεία κωμωδίας: την λαϊκή κωμωδία, την παρωδία (του αστυνομικού μυθιστορήματος, της ιστορίας του Δράκουλα, των μυστικιστικών τελετών, του αγαθοβιόλικου ρομάντζου), τις σουρεαλιστικές ατάκες, το stand-up comedy.

Στον Πύργο δεν πέρασα απλώς καλά. Πέρασα πολύ καλά, έφυγα καταευχαριστημένος και σκεφτόμουν, φεύγοντας, πόσο πολλή ανάγκη έχουμε το σπαρταριστό γέλιο στις μέρες μας. Μπράβο στον Γιάννη Κουκουράκη, που έγραψε, σκηνοθέτησε και πρωταγωνιστεί στο έργο, μπράβο και στους υπόλοιπους πέντε πρωταγωνιστές: Έλια Βεργανελάκη, Κατερίνα Δαμβόγλου, Νίκη Ελληνικάκη, Νίκο Μαρκάκη, Νίκο Μοτάκη.

Έχετε δύο ευκαιρίες, αύριο στις 6:30 και στις 9:15, να προλάβετε μια παράσταση που πρέπει να δείτε. 

Διαφορά μεγέθους

Καθώς άκουγα την δεύτερη «ρουκέτα» που εκτόξευσε μέσα σε δυο μήνες ο πρωθυπουργός της χώρας, μιλώντας για την «Λέσβο, την Μυτιλήνη και τα άλλα νησιά» (η πρώτη ήταν ακόμα χειρότερη, είχε πει ότι δεν υπάρχουν θαλάσσια σύνορα μεταξύ χωρών), θυμήθηκα μια πολύ αστεία ιστορία που συνέβη πριν πενήντα χρόνια.

Σε προεκλογική συγκέντρωση στην Λάρισα, ο Γεώργιος Παπανδρέου μπερδεύτηκε από τις συνεχόμενες ομιλίες που έδινε, και ξεκίνησε την ομιλία του φωνάζοντας: «Λαέ του Βόλου!». Ο κόσμος παγώνει και από πίσω του οι συνεργάτες του τρελαίνονται – όχι μόνο για το λάθος, αλλά και επειδή είναι γνωστή η κόντρα μεταξύ Λάρισας και Βόλου. Ήταν από τα χειρότερα λάθη που μπορούσε να κάνει. Του φωνάζουν λοιπόν, οι συνεργάτες του, από πίσω: «στην Λάρισα είμαστε, στην Λάρισα». Ξαναλέει ο Γ. Παπανδρέου: «Λαέ του Βόλου!». Του ξαναφωνάζουν από πίσω, βέβαιοι ότι δεν τους έχει ακούσει: «Στη Λάρισα είμαστε!». Και συνεχίζει, αυτός: «Λαέ του Βόλου, έλα να καμαρώσεις το λαό της Λαρίσης!».

Σκεφτόμουν λοιπόν ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι «ρουκέτες» του κ. Τσίπρα, αλλά ίσως περισσότερο το γεγονός ότι δεν έχει ούτε την ταχύτητα σκέψης να τις διορθώσει, ούτε έστω το χιούμορ για να αυτοσαρκασθεί έξυπνα, αναγνωρίζοντας τα λάθη του.

Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους αντιπάλους του κ. Τσίπρα, που φαίνονται να ωχριούν ως μεγέθη απέναντι στους πολιτικούς του παρελθόντος – στα εγκαίνια της οικείας-μουσείου του Ελευθερίου Βενιζέλου πριν από λίγες μέρες, θυμόταν κανείς  όσα έκανε ο Βενιζέλος για την Κρήτη και την Ελλάδα και σκεφτόταν ότι οι σημερινοί πολιτικοί θα χρειάζονταν δέκα ζωές για να κάνουν το ένα δέκατο (αλλά πολύ λιγότερες για να διαλύσουν τα πάντα).

Υποτίθεται ότι μετά από μισό ή έναν αιώνα ένας λαός με πολύ ανεβασμένο, εντωμεταξύ, βιοτικό επίπεδο θα είχε άφθονες επιλογές ανάμεσα σε σημαντικούς ανθρώπους για να τον διοικήσουν.

Υποτίθεται.

Ένα καταπληκτικό κορίτσι

Την λένε Μίριαμ Αντόνιο και είναι δεκαοκτώ χρονών. Μένει σε μια επικίνδυνη γειτονιά που βρωμάει από ούρα και αλκοόλ, σε ένα διαμέρισμα του ενός δωματίου που το μοιράζεται με την μητέρα της και τους δύο μικρότερους αδερφούς της. Η μητέρα της, που έχει χωρίσει με τον πατέρα της, δουλεύει επτά μέρες την εβδομάδα ως καθαρίστρια έχοντας νυχτερινό ωράριο. Έτσι, όταν η Μίριαμ επιστρέφει από το σχολείο πρέπει να φροντίσει και να διαβάσει τα αδέρφια της, αφού η μητέρα της εκείνη την ώρα ξεκουράζεται. Οι ελάχιστες οικονομίες που έχουν τους επιτρέπουν μια στο τόσο να κάνουν κάποιο έξτρα έξοδο, όπως να πάνε οι τέσσερίς τους στο σινεμά.

Η Μίριαμ Αντόνιο ζει στο Λος Άντζελες, ονειρεύεται να μπει σε ένα σπουδαίο πανεπιστήμιο, είναι αισιόδοξη και δηλώνει πως πρέπει να είμαστε πιο δυνατοί από όσα μας κάνουν να υποφέρουμε.

Αξίζει πραγματικά τον κόπο να διαβάσετε την ιστορία της, από τους Λος Άντζελες Τάιμς:

http://www.latimes.com/local/california/la-me-lopez-miriam-20151101-column.html

Το Παρίσι κι εμείς

Πριν τρία χρόνια βρέθηκα για μια επιστημονική ομιλία στο Παρίσι. Το συνέδριο γινόταν στο κέντρο της πανέμορφης αλλά και πανάκριβης πόλης, και κάτω από το ξενοδοχείο του συνεδρίου υπήρχε ένα εμπορικό κέντρο με εξίσου πανάκριβα προϊόντα. Μέσα στο εμπορικό κέντρο υπήρχε και ένα σούπερ-μάρκετ, το οποίο είχε μεγάλη γκάμα από είδη, ξεκινώντας από τα βασικά και καταλήγοντας σε γκουρμέ φαγητά. Μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή μου, όταν σε αυτό το χλιδάτο μέρος, με τις απαγορευτικές για μέσο Έλληνα τιμές, ανακάλυψα ότι πολλά προϊόντα στο σούπερ-μάρκετ ήταν φθηνότερα ή είχαν την ίδια τιμή με τα αντίστοιχα προϊόντα στα ελληνικά σούπερ-μάρκετ, ενώ βρισκόμασταν ήδη στην καρδιά της κρίσης στην Ελλάδα.

Ο λόγος που γράφω αυτή την ιστορία είναι για να πω ότι, με την βοήθεια πάντα των ΜΜΕ που είναι καταπληκτικό το πόσο διαστρεβλώνουν την ουσία, συνηθίζουμε να κοιτάμε τα προβλήματα ανάποδα.

Ας πούμε, τα δύο θέματα που μονοπωλούν σχεδόν το ενδιαφέρον τον τελευταίο καιρό είναι το κόψιμο στις συντάξεις, που φαίνεται πως θα είναι μεγάλο, και ο ΦΠΑ του 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση.

Ο συνταξιούχος όμως δεν χρειάζεται 2000 ή 2500 Ευρώ για να κάνει «μεγάλη ζωή» και γι’ αυτό δεν είναι το νούμερο των 2000, 1500 ή 1000 Ευρώ αυτό που πρέπει να μας απασχολεί. Αυτό που ενδιαφέρει τον συνταξιούχο είναι α) να έχει εξαιρετική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, και β) να μπορεί να ζει με τα χρήματα που παίρνει αξιοπρεπώς, σε επίπεδο καθημερινών εξόδων, να έχει δηλαδή μια καλή ποιότητα ζωής.

Ο λόγος που οι συντάξεις ήταν ψηλά, είναι ότι το ελληνικό κράτος δεν καταφέρνει να προσφέρει στους μεγαλύτερους σε ηλικία πολίτες του κανένα από τα δύο παραπάνω ζητούμενα, εκτός αν έχουν μεγάλο εισόδημα. Οπότε τους έδινε πολλά χρήματα (υπερβολικά πολλά, σε σχέση με την αναλογία μισθών/συντάξεων που παίρνουν σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη), ώστε να τα πληρώνουν όλα από την τσέπη τους! Και έρχεται τώρα, μετά από τόσα χρόνια κρίσης που έχουν ρημάξει τα νοσοκομεία, μετά από τόσα χρόνια κρίσης όπου οι τιμές στα προϊόντα έχουν πέσει ελάχιστα από τον καιρό των «χρυσών αγελάδων» να τσακίσει τις συντάξεις, αφήνοντας τους συνταξιούχους φοβισμένους για το μέλλον. Κόψτε τις συντάξεις αν μπορείτε να φτιάξετε άμεσα τα νοσοκομεία. Κόψτε τις συντάξεις αν μπορείτε να μειώσετε τα κόστη των προϊόντων, να μην τα αγοράζουμε ακόμα και σήμερα σε τιμές Παρισιού!

Ομοίως, αν θέλετε να βάλετε ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση, βάλτε τον. Αλλά πρώτα φροντίστε τα δημόσια σχολεία ώστε να παρέχουν υψηλής ποιότητας παιδεία σε όλα (από ξένες γλώσσες μέχρι τα μαθήματα που εξετάζονται στις πανελλήνιες). Φροντίστε να υπάρχει ολοήμερο σχολείο μέχρι τις πέντε το απόγευμα ώστε όσοι γονείς δουλεύουν μέχρι αργά να μπορούν να πάρουν τα παιδιά τους εκείνη την ώρα, και μετά βάλετε όσο ΦΠΑ θέλετε, αφού μισείτε, εσείς στην κυβέρνηση, την ιδιωτική εκπαίδευση.

Όλα αυτά που λέω έχουν έναν απλό ορισμό: «κοινωνικό κράτος». Ή αλλιώς, δίχτυ ασφαλείας. Αν το προσφέρεις, μπορείς μετά να απαιτείς από τους πολίτες σου διάφορα πράγματα. Αυτό το δίχτυ ασφαλείας προσφέρουν στους πολίτες τους όσο καλύτερα μπορούν οι καλύτερες κυβερνήσεις στο εξωτερικό.

Αντίθετα, αυτό που κάνει τώρα η κυβέρνηση Τσίπρα και έκαναν και οι προηγούμενες είναι να κόβει μισθούς και συντάξεις και να βάζει φόρους χωρίς να παρέχει απολύτως τίποτα. Είναι το ίδιο που κάνουν οι κυβερνήσεις μας εδώ και χρόνια, όπου ζητούν τρελά ποσά σε ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές εισφορές από τους εργαζόμενους χωρίς να προσφέρουν ούτε ασφάλιση ούτε ελπίδα σύνταξης.

Αυτή η προσέγγιση, ξέρετε, δεν είναι καινούργια εφεύρεση. Την εφαρμόζει η μαφία χρόνια τώρα σε όλο τον κόσμο. Ονομάζεται «πουλάω προστασία». Κι όποιος τολμάει, ας μου φέρει αντίρρηση. 

Και τώρα που ξέρουμε ότι αξίζει, τι θα τον κάνουμε;

Στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας, μιλήσαμε για την αξιολόγηση των σχολείων και των δασκάλων. Για το πόσο την φοβόμαστε επειδή πιστεύουμε πως σίγουρα κάποιοι θα «ρίξουν» κάποιους άλλους για να αναδειχθούν οι ίδιοι και τα σχολεία τους.

Ας πούμε όμως ότι με κάποιο μαγικό τρόπο τα καταφέρναμε να προχωρήσουμε με μια αξιολόγηση που θα έβρισκε την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών και των γονέων σύμφωνη. Τι θα κάναμε μετά;

Αν ξέρουμε, π.χ., βάσει της αξιολόγησης ότι ένας δάσκαλος είναι εξαιρετικός, ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα; Να τον χτυπήσουμε ενθαρρυντικά στην πλάτη και να του πούμε ένα «μπράβο»; Βεβαίως ναι, αλλά αρκεί αυτό;

Υπάρχει μια πολύ μεγάλη συζήτηση παγκοσμίως για το πώς πρέπει να αμείβονται οι δάσκαλοι και οι καθηγητές στα σχολεία, αν δηλαδή πρέπει να υπάρχει και υλική ανταμοιβή για τους καλύτερους δασκάλους.

Τρία είναι τα βασικά επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι η μισθολογική εξέλιξη πρέπει να σχετίζεται μόνο με τα χρόνια σπουδών και εμπειρίας κάθε δασκάλου, και καθόλου με την απόδοσή τους (όλες οι σχετικές έρευνες, βέβαια, έχουν δείξει ότι τα χρόνια σπουδών και εμπειρίας ελάχιστα επηρεάζουν την απόδοση των δασκάλων).

Το πρώτο επιχείρημα έχει να κάνει με τα φαινόμενα που παρατηρήθηκαν στις ΗΠΑ, όπου καθηγητές συνελήφθησαν να παραποιούν αποτελέσματα μαθητών τους ώστε να πιάσουν υψηλότερους βαθμούς, με στόχο οι ίδιοι οι καθηγητές να πάρουν τα οικονομικά μπόνους για τις υψηλές επιδόσεις των μαθητών τους. Οι καθηγητές αντιμετωπίζουν ο καθένας βάσει των κατηγοριών περίπου είκοσι χρόνια φυλακή. Λέει, δηλαδή, το επιχείρημα αυτό ότι πιθανόν να πολλαπλασιαστούν τέτοια φαινόμενα.

Το δεύτερο έχει να κάνει με τις αντιπάθειες που θα δημιουργηθούν μεταξύ των δασκάλων/καθηγητών μέσα στο σχολείο, αφού κάποιοι θα νιώθουν είτε αδικημένοι είτε κομπλεξικά απέναντι σε εκείνους με τους υψηλότερους μισθούς.

Και το τρίτο έχει να κάνει με το ότι όσοι γίνονται δάσκαλοι και καθηγητές το κάνουν επειδή το νιώθουν ως λειτούργημα, επειδή νιώθουν δικαίωση και χαρά βλέποντας την αγάπη και τον σεβασμό από τους μαθητές τους – οπότε η οικονομική επιβράβευση κάποιων λίγων μέσα σε ένα σχολείο δεν προσφέρει στ’ αλήθεια κάτι πέρα από προβλήματα όπως τα παραπάνω.

Ισχύουν όμως τα παραπάνω επιχειρήματα; Ας τα δούμε ένα προς ένα.

Απατεώνες πάντα θα υπάρχουν, σε όλα τα επαγγέλματα – και η δουλειά της πολιτείας είναι να τους ανακαλύπτει και να τους τιμωρεί. Η ύπαρξη των απατεώνων σημαίνει πως πρέπει σε κάθε επάγγελμα να υπάρχει ένας μισθός για όλους, είτε είναι καταπληκτικοί σε αυτό που κάνουν είτε είναι μαύρα χάλια; Ποια αίσθηση δικαιοσύνης αντιπροσωπεύει αυτή η λογική;

Όσον αφορά στις αντιπάθειες ανάμεσα στους δασκάλους και στους καθηγητές στο ίδιο σχολείο θα ήθελα να σας πω ότι: α) αντιπάθειες υπάρχουν και χωρίς μισθολογικές διαφορές, και β) αν η τσατίλα των πιο μέτριων αρκεί για να μην επιβραβεύονται οι καλύτεροι, τότε ο πλανήτης θα βαδίσει με απόλυτη σιγουριά προς την καταστροφή.

Όσο για το τρίτο επιχείρημα, βεβαίως η πλειοψηφία των δασκάλων γουστάρουν πολύ την ηθική καταξίωση στα μάτια των μαθητών τους. Αλλά οι δάσκαλοι που ζουν και αναπνέουν μόνο γι’ αυτό, που δεν τους αφορά η αναγνώριση της δουλειάς τους και με οικονομικά μπόνους, ανήκουν χονδρικά σε δύο ηλικιακές ομάδες: τους κάτω των 30, που μόλις ξεκινούν, δεν έχουν υποχρεώσεις και κοιτούν ιδεαλιστικά και μόνο την δουλειά τους, και στους άνω των 67, που έχουν βγει στην σύνταξη. Όλοι οι υπόλοιποι, ειδικά όσο απομακρύνονται από την ηλικία των 30, έχουν άπειρες προσωπικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, δυσεπίλυτα προβλήματα εντός και εκτός δουλειάς. Οτιδήποτε τους χαρίσει ένα επιπλέον κίνητρο για να δουλεύουν με περισσότερη όρεξη είναι γι’ αυτούς καλοδεχούμενο.

Στα οικονομικά υπάρχει ένας όρος που ονομάζεται “adverse selection” (πρόβλημα δυσμενούς επιλογής). Αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου κάποιος προσλαμβάνει τον λάθος άνθρωπο για μια δουλειά, είτε εξαιτίας της ανικανότητάς του να επιλέξει σωστά, είτε λόγω άγνοιας κρίσιμων στοιχείων (τα οποία γνωρίζει εκείνος που θα προσληφθεί αλλά τα κρύβει). Αν όλοι οι δάσκαλοι πληρώνονται το ίδιο ανεξαρτήτως απόδοσης και οι πιο ταλαντούχοι το γνωρίζουν αυτό, οι περισσότεροι θα προτιμήσουν να κάνουν μια άλλη δουλειά όπου η εξαιρετική τους απόδοση θα οδηγεί σε μεγαλύτερη ανταμοιβή. Δεν έχουν κίνητρο να μείνουν στο δημόσιο σχολείο. Αντίθετα, οι λιγότεροι ικανοί θα προτιμήσουν να κυνηγήσουν τις θέσεις στα δημόσια σχολεία, αφού δεν θέλουν να κρίνονται βάσει απόδοσης.

Βέβαια, όλα αυτά ισχύουν σε «κανονικές» χώρες. Στην Ελλάδα το έχουμε λύσει το πρόβλημα: είναι τόσο χαμηλοί οι μισθοί παντού και τόσο λίγες οι δουλειές όπου η εξαιρετική απόδοση οδηγεί σε αντίστοιχη ανταμοιβή, ώστε κανείς δεν έχει οικονομικό κίνητρο να ξεχωρίσει.

Υπάρχει ένας άλλος όρος γι’ αυτό το φαινόμενο. Το λένε «ισοπέδωση προς τα κάτω».

Έχει παλέψει πολύς κόσμος για να το πετύχει, σε διαφορετικούς τομείς της ζωής, τις τελευταίες δεκαετίες στην χώρα. Και ο αγώνας δικαιώθηκε.

Ψιθύρισέ μου στο αυτί, αυτός ο δάσκαλος πόσο αξίζει;

Όποιον και να ρωτήσετε στην Ελλάδα, θα σας πει πως μας ενδιαφέρουν όλους πολύ τα παιδιά μας και θέλουμε να έχουν τις καλύτερες ευκαιρίες για μόρφωση, σωστά; Λάθος, λέω εγώ.

Στην Αυστραλία υπάρχουν 2 sites, ένα για το δημοτικό και ένα για γυμνάσιο/λύκειο, που κάνουν κάτι πάρα πολύ απλό: περιλαμβάνουν τα στοιχεία της εξονυχιστικής αξιολόγησης όλων των σχολείων της χώρας.

Ο γονιός μπαίνει στο site, επιλέγει την περιοχή που τον ενδιαφέρει και μέσα σε δευτερόλεπτα έχει στα χέρια του δεκάδες δείκτες απόδοσης του σχολείου για όλη την τελευταία δεκαετία, όπως: το ποια είναι η δύναμη του σχολείου σε δασκάλους και ποια η αναλογία μαθητών ανά δάσκαλο. Το ποια είναι η κοινωνιο-οικονομική σύνθεση της περιοχής (ποσοστό χαμηλών, μεσαίων, υψηλών εισοδημάτων). Το πώς αξιολογούνται οι μαθητές του σχολείου σε διαφορετικά μαθήματα, σε σύγκριση με τους μαθητές «παρόμοιων» (σε μέγεθος και κοινωνιο-οικονομική σύνθεση) σχολείων. Το πώς αξιολογούνται οι μαθητές του σχολείου σε σύγκριση με όλα τα σχολεία της Αυστραλίας. Το πώς εξελίσσονται οι μαθητές του συγκεκριμένου σχολείου, σε ποιο επίπεδο βρίσκονται δηλαδή σε μια συγκεκριμένη τάξη και σε ποιο επίπεδο βρίσκονται μετά από 2 χρόνια, έτσι ώστε να φαίνεται η δουλειά των δασκάλων (αν οι μαθητές είναι καλοί εξαρχής και απλώς παραμένουν καλοί δεν είναι εξίσου σημαντικό με το να ξεκινούν π.χ. από χαμηλό επίπεδο και να ανεβαίνουν πολύ). Ακόμα, μπορεί ο γονιός να βρει μια μικρή έκθεση από τους δασκάλους και τον διευθυντή του σχολείου όπου εξηγούν τι προσφέρει το σχολείο τους και ποιοι είναι οι στόχοι τους για το μέλλον. Τα sites περιλαμβάνουν και πολλά άλλα πολύ χρήσιμα στοιχεία που βοηθούν τον γονιό να επιλέξει την περιοχή όπου θα ζήσει, μια και στα σχολεία της περιοχής αυτής θα πάνε υποχρεωτικά τα παιδιά του. Αυτού του είδους η οργάνωση δείχνει μια κοινωνία που ενδιαφέρεται πολύ για τα παιδιά της και την μόρφωση που θα λάβουν.

Εδώ, στην Ελλάδα, εξακολουθούμε να είμαστε απολύτως αλλεργικοί σε κάθε αξιολόγηση. Ο λόγος είναι αυτός που είχα εξηγήσει και εδώ: http://polyk.blogspot.gr/2015/09/blog-post_17.html, ότι δηλαδή είμαστε αντικοινωνικοί. Ενδιαφερόμαστε μόνο για τον εαυτό μας και τον στενό μας κύκλο. Και επειδή γνωρίζουμε ότι οι υπόλοιποι Έλληνες γύρω μας είναι επίσης αντικοινωνικοί, τους υποψιαζόμαστε, ότι σε περίπτωση αξιολόγησης θα βρουν τον τρόπο να μας «ρίξουν», με τα κονέ τους ή με οποιοδήποτε άλλο κόλπο σκαρφιστούν. Πιστεύουμε πως κάποιο σχολείο, κάποιοι δάσκαλοι θα «κλέψουν» και θα προσπεράσουν άλλους στην αξιολόγηση.

Έτσι, ως απόλυτοι ερασιτέχνες, σαν ιθαγενείς σε κάποια ζούγκλα, προτιμάμε να συζητάμε για το ποιο σχολείο είναι καλύτερο ή χειρότερο στις παρέες μας, να επαινούμε ή να κατακρίνουμε  δασκάλους και καθηγητές, αλλά πάντα εκεί και μόνο. Στο μιλητό. Προσπαθούμε να μαζέψουμε πληροφορίες μεταξύ καφέ, ποτού και φαγητού. Αν είχαμε και ταμπούρλα, θα παίζαμε ταμ-ταμ για να μαθαίνουν και οι κοντινές περιοχές την γνώμη μας. Αριθμητικοί δείκτες, αξιολογήσεις και άλλα τέτοια περίεργα του δυτικού κόσμου δεν είναι για μας. Είναι για τους μικρόνοες τους ξένους, που νομίζουν ότι ξέρουν τι τους γίνεται.