Thursday, December 31, 2015

Σαν να θρηνούμε έναν χαμένο παράδεισο

Σε ένα από τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Χένινγκ Μανκέλ, ο πρωταγωνιστής του, Κουρτ Βαλάντερ, σκέφτεται ότι: «Ζούμε σαν να θρηνούμε έναν χαμένο παράδεισο».
Παρατηρώντας τους ανθρώπους γύρω μου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, νομίζω πως δεν υπάρχει καμία ατάκα που να μας περιγράφει καλύτερα από αυτήν.
Κατεβασμένα πρόσωπα, χαμηλόφωνες κουβέντες, κυνισμός, ειρωνεία, έλλειψη ελπίδας, επιθετικότητα και θυμός κατά πάντων.
Όλα αυτά θα ήταν απολύτως δικαιολογημένα, αν η προηγούμενη κατάσταση ήταν στ’ αλήθεια ένας χαμένος παράδεισος. Μόνο που δεν ήταν.
Η έλλειψη δικαιοσύνης κυριαρχούσε στην Ελλάδα πολύ πριν έρθει η οικονομική κρίση. Το κόμπλεξ απέναντι στον γνωστό/φίλο που είναι ψιλο (χοντρο) λαμόγιο και τα καταφέρνει οδηγούσε στο να γίνει και ο μέσος Έλληνας μία από τα ίδια – αρκεί να τα κατάφερνε καλύτερα από τον φίλο. Ή αρκεί να τα κατάφερναν τα παιδιά του καλύτερα από τα παιδιά του γείτονα. Κι αν ψηφίζαμε και πολιτικούς λαμόγια, ε, δεν πειράζει, ας κάνουμε τώρα την δουλίτσα μας, εμείς θα σώσουμε τον κόσμο; Από τον Καζαντζάκη το μόνο που συγκράτησε ο σύγχρονος Έλληνας είναι το συρτάκι του Ζορμπά, μαζί με έναν καημό για τα βάσανα της ζωής (βάσανα που όσοι είναι κάτω των 50 δεν είχαν περάσει ποτέ, μέχρι να έρθει η κρίση). Το «εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω» δεν ήταν στα SOS και το ξεχάσαμε γρήγορα-γρήγορα, ή δεν το μάθαμε ποτέ. Προτιμήσαμε το «θα τα κάψω, τα ρημάδια τα λεφτά μου».
Θα σας διηγηθώ μερικές σκηνές που έζησα τον τελευταίο μήνα, και μετά θα σας ρωτήσω κάτι.

Σε δημόσια υπηρεσία, η υπάλληλος μου μιλούσε με το ζόρι, ενοχλημένη, χωρίς να με κοιτάζει, παίζοντας με το κινητό της όσο μου μιλούσε. Το «γεια σας» όταν έφυγα έμοιαζε πολύ με «άει στο διάολο».

Στην γειτονιά μου, μόλις έπεσε μια γερή βροχή είχαμε για μια ακόμα φορά διακοπή ρεύματος. Με υπεύθυνη την ΔΕΗ, όπου αποδεδειγμένα έχουν φαγωθεί τρελά ποσά επί δεκαετίες από κομματόσκυλα.

Έξω από σχολείο της πόλης, αρκετοί γονείς βαριούνται να βρουν κανονική θέση πάρκινγκ, γιατί αυτό σημαίνει πως θα έπρεπε να κατέβουν και να περπατήσουν δέκα βήματα. Έτσι, και στο πήγαινε και στο φεύγα παρκάρουν στην μέση του δρόμου μέχρι να κατέβουν/ανέβουν στο αυτοκίνητο τα παιδιά τους. Όσος χρόνος κι αν χρειαστεί για να γίνει αυτό. Το κυκλοφοριακό χάος που δημιουργούν πίσω τους δεν τους αφορά. Ούτε το σημείωμα που παίρνουν από την διεύθυνση του σχολείου, που τους παρακαλεί να μην παρκάρουν στην μέση του δρόμου τους αφορά.

Στα δύο ΑΤΜ της Εθνικής Τράπεζας στο κέντρο της πόλης υπάρχει μόνο μία διαφορά: στο αριστερό υπάρχουν δύο κύπελλα με καφέ παρατημένα πάνω στο ΑΤΜ. Στο δεξί, ο καφές έχει χυθεί πάνω στο ΑΤΜ και χάμω, σχηματίζοντας ένα καφέ ρυάκι.

Γυναίκα οδηγός πηγαίνει αργά, κάνοντας συνεχώς ζιγκ-ζαγκ μπροστά μου, σε δρόμο δύο λωρίδων, ώστε να μην μπορώ να την προσπεράσω. Όταν μετά από ώρα τα καταφέρνω παίρνοντας τα ρίσκα μου, βλέπω από το παράθυρο ότι προσπαθεί να ανάψει τσιγάρο και να βάλει την ζώνη της ταυτόχρονα.

Άντρας οδηγός μοτοσυκλέτας γκαζώνει σαν τρελός σε στενό μονόδρομο, απ’ όπου περνούν εκείνη την ώρα οικογένειες με μικρά παιδιά.

Άλλος άντρας οδηγός αυτοκινήτου μπαίνει αντικανονικά σε μονόδρομο, για να παρκάρει πιο γρήγορα στο σπίτι του – βαριέται να κάνει τον κύκλο. Σε όσους του κορνάρουν γαβγίζει από το παράθυρό του.

Σε τράπεζα, δημόσια υπηρεσία και σε μαγαζί, ενώ βρίσκομαι μπροστά στην σειρά κάποιοι προσπαθούν να βρουν απίθανους τρόπους να με προσπεράσουν.

Η ερώτηση που θέλω να κάνω είναι: ποια από αυτές τις σκηνές σας φαίνεται καινούργια; Ποια σας εντυπωσιάζει; Ποια έχει προκύψει εξαιτίας της κρίσης; Η απάντηση είναι: «καμία». Η κάθε είδους αδιαφορία/αλητεία/αντικοινωνική συμπεριφορά ήταν επί δεκαετίες κομμάτι της καθημερινότητάς μας, και παραμένει. Απλώς, ήμασταν ικανοποιημένοι με τα λεφτά που παίρναμε (λεφτά που δεν είχε η χώρα, και οι κυβερνήσεις μας τα δανείζονταν για να εξασφαλίζουν ψηφαλάκια), οπότε βάζαμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Ζούσαμε σε μια κόλαση που την είχαμε βαφτίσει παράδεισο, μέσα μας.
Όμως οποιαδήποτε κοινωνία δεν έχει μηχανισμούς διασφάλισης της ειρήνης, εντός της, είναι μοιραίο να εκφυλιστεί, σε όλα τα επίπεδα.
Πριν από 50 περίπου χρόνια ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος είχε γράψει: «νομίζω πως η Ελλάδα επιζεί «ερήμην των Ελλήνων», ή «παρά τους Έλληνας»».
Είχε πολύ μεγάλο δίκιο, αλλά αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί επ’ άπειρον, όπως αποδείχθηκε.

Εύχομαι μια πολύ ευτυχισμένη χρονιά στον καθέναν από σας που διαβάζετε αυτό το κείμενο. Και εύχομαι μια διαφορετική χρονιά, για τους Έλληνες. Μια χρονιά με εσωτερικές επαναστάσεις. Να τα βάλουμε με τον εαυτό μας, ώστε να αλλάξουμε τον τρόπο που κοιτάζουμε την ζωή μας. Νομίζω πως μόνο έτσι μπορούμε τελικά να αλλάξουμε και την ίδια τη ζωή μας, και την μοίρα της χώρας.

Monday, December 28, 2015

Παρουσίαση του Baby Blue στα Χανιά, απόψε στις 7:30 μμ

Λόγω της σημερινής παρουσίασης του Baby Blue στο Ιστορικό Καφέ Κήπος, το post στο Μικρό Θυμωμένο Ημερολόγιο θα το γράψω μεθαύριο Τετάρτη.
Να πω μόνο ότι δεν θα είναι μια σκέτη παρουσίαση βιβλίου, η αποψινή. Θα είναι και αποχαιρετιστήριο πάρτι, με δώρα (θα κληρωθούν παλιότερα βιβλία μου), μουσική βγαλμένη μέσα από το Baby Blue και το Ιερά Οδός Μπλουζ, πολλή-πολλή κουβέντα, και ένα σπουδαίο νέο που θα ανακοινωθεί κατά την διάρκεια της εκδήλωσης.
Ελπίζω να σας δω εκεί!


Monday, December 21, 2015

Προϊόν τσατίλας

Τα τελευταία τρία χρόνια έχω συναντηθεί με μαθητές πολλών σχολείων από όλη την χώρα, με αφορμή το «Καιρός για Ήρωες» και το «Μια ανάσα μόνο» που έχουν κεντρικούς ήρωες εφήβους. Στις συναντήσεις αυτές, που γίνονται στα πλαίσια του μήνα εφηβείας που οργανώνουν σε όλη την Ελλάδα οι εκδόσεις Πατάκη, βλέπουμε κάποια βιντεάκια με τα παιδιά, και μετά διαφωνούμε μέχρι τελικής πτώσεως, και το καταδιασκεδάζουμε, νομίζω όλοι.
Η διαφωνία είναι στημένη – έχω προειδοποιήσει τους μαθητές πως ότι κι αν μου λένε θα τους λέω το ανάποδο. Αυτό δεν το κάνω επειδή είμαι τρελός (νομίζω). Τον λόγο που το κάνω θα σας τον εξηγήσω σε λίγο.
Πριν από 19 χρόνια λοιπόν, φοιτητής στην Πάτρα, προσπαθούσα να καλύψω το χαμένο έδαφος της εφηβείας μου όπου δεν διάβαζα λογοτεχνία επειδή δεν έβρισκα βιβλία που να μιλούν για τους εφήβους της εποχής μου. Μου άρεσε πολύ να διαβάζω και σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς, και προτιμούσα να βρίσκω νέους συγγραφείς για να δω τι έχουν να μου πουν τα βιβλία τους. Ένα από τα βιβλία που έπεσε στα χέρια μου τότε ήταν μια συλλογή πολύ πρωτότυπων διηγημάτων, με τίτλο: «Πάτυ εκ του Πετρούλα». Ο συγγραφέας της, Μάκης Τσίτας, ήταν ελάχιστα μεγαλύτερος από μένα, και αυτό μου έδωσε κουράγιο, αφού είχα μόλις ξεκινήσει κι εγώ να γράφω τότε (εκείνο το χειρόγραφο τελικά έγινε το πρώτο μου βιβλίο, «Το κάψιμο της σημαίας»).
Κι επειδή η ζωή τα φέρνει έτσι όμορφα και απροσδόκητα μερικές φορές, πριν από είκοσι μέρες στην Αθήνα έτυχε να γνωρίσω τον Μάκη (που εντωμεταξύ έχει γράψει το εξαιρετικό «Μάρτυς μου ο Θεός» και πολλά υπέροχα παιδικά βιβλία), να συζητήσουμε λίγο, να του πω πόσο παλιός αναγνώστης του είμαι. Ο Μάκης εκδίδει το πολύ ενδιαφέρον λογοτεχνικό περιοδικό «Διάστιχο», και μου ζήτησε να γράψω ένα κείμενο για το πώς μου ήρθε η ιδέα να κάνω αυτές τις εκδηλώσεις με τους εφήβους. Το «γιατί» που σας έλεγα και νωρίτερα.
Η απάντηση είναι ότι η ιδέα μου για αυτές τις εκδηλώσεις ήταν, όπως και πολλές άλλες ιδέες που έχω στην ζωή μου, προϊόν τσατίλας. Λογικό, θα μου πείτε – εδώ, ακόμα και το blog μου, λέγεται Μικρό Θυμωμένο Ημερολόγιο.
Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να διαβάσει περισσότερες λεπτομέρειες για την τσατίλα μου και την ιδέα που μου δημιούργησε, εδώ:
http://diastixo.gr/epikaira/apopseis/4604-apopseis-12122015

Thursday, December 17, 2015

Ένας Κρητικός που τον έλεγαν Δία - 19 και 20 Δεκεμβρίου στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων

Όπως είχα γράψει και εδώ:
http://polyk.blogspot.gr/2015/11/blog-post_30.html
αυτό το Σαββατοκύριακο, 19 και 20 Δεκεμβρίου στα Χανιά, γίνεται η εκδήλωση που περιμένω με την περισσότερη χαρά και αγωνία.
Στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων λοιπόν ο Σύλλογος Φίλων του Θεάτρου ανεβάζει το παιδικό θεατρικό έργο "Ένας Κρητικός που τον έλεγαν Δία", της μητέρας μου, Νανώς Σπανουδάκη-Κουτσάκη. Συνδιοργανωτές, μαζί με τον Σύλλογο Φίλων του Θεάτρου, είναι η Περιφέρεια Κρήτης- Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και ο παραδοσιακός σύλλογος "Βιγλάτορες".
Επειδή έχω τα κονέ μου με την συγγραφέα και έχω διαβάσει το έργο, λέω σε όλους, μικρούς και μεγάλους (το έργο δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά) ότι είναι ένα έργο που πρέπει να δουν. Γιατί μέσα από την χιουμοριστική προσέγγιση της μυθολογίας μιλάει στην πραγματικότητα για πολύ σοβαρά πράγματα που απασχολούν όλους μας.
Εξίσου σημαντικό είναι το πώς θα μπείτε μέσα για να δείτε το έργο. Δεν υπάρχει εισιτήριο με την μορφή χρημάτων. Η είσοδος είναι με κοινωνικό εισιτήριο, δηλαδή με τρόφιμα για το Κοινωνικό Παντοπωλείο της Αντιπεριφέρειας.
Θα χαρώ πολύ να σας δω εκεί. Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση μπορείτε να βρείτε εδώ:
http://bit.ly/1Ymy6K0

Monday, December 14, 2015

Η φοβερή συνωμοσία του Τζόκερ και τρία μεγάλα «ευχαριστώ»

Δεν θα σας πω ότι δεν οργανώνονται συνωμοσίες πουθενά στον κόσμο, επειδή πιθανότατα οργανώνονται (οι μυστικές υπηρεσίες, π.χ., δεν θα ήταν μυστικές αν δεν έκαναν τέτοιες δουλειές). Θα σας πω όμως ότι βαριέμαι πολύ να βλέπω να αναπαράγονται διαρκώς θεωρίες συνωμοσίας για τόσα πολλά πράγματα στην Ελλάδα, θεωρίες τις οποίες σπεύδουν εύκολα πολλοί άνθρωποι να αναπαράγουν, χωρίς να εξετάζουν ιδιαίτερα την ορθότητά τους.
Μια τέτοια θεωρία συνωμοσίας αφορά στο Τζόκερ. Εδώ και χρόνια ακούω ότι το παιχνίδι είναι στημένο για να βγάζει λεφτά ο ΟΠΑΠ, ότι επίτηδες δημιουργεί τα τζακ-ποτ ο ΟΠΑΠ ώστε να μεγαλώνει διαρκώς το ποσό όσο πλησιάζουν Χριστούγεννα και Πάσχα, και να παίζει ο κόσμος περισσότερα λεφτά ώστε ο ΟΠΑΠ να κονομάει. Όπως συνήθως, η ίδια θεωρία συνωμοσίας κυκλοφορούσε και τον τελευταίο καιρό, εξαιτίας των συνεχόμενων τζακ-ποτ, μέχρι που χθες (αρκετά πριν τα Χριστούγεννα) κάποιος έπιασε το «5+1».
Εγώ σκέφτομαι δύο πράγματα:
α) υπάρχει μια επιστήμη που ονομάζεται Μαθηματικά, και ο κλάδος της που αφορά στην Θεωρία Πιθανοτήτων. Μήπως πρέπει να την λάβουμε υπ’ όψιν πριν πιστέψουμε σε συνωμοσίες; Ας δούμε τι μας λέει η Θεωρία Πιθανοτήτων για το Τζόκερ. Υπάρχουν 45 αριθμοί στο επάνω μπλοκ αριθμών και 20 αριθμοί κάτω (οι αριθμοί του Τζόκερ). Για να κερδίσει το «ονειρεμένο» 5+1 ένας άνθρωπος που παίζει μία στήλη (δηλαδή 5 αριθμούς επάνω και έναν αριθμό κάτω) έχει τις εξής πιθανότητες για να τα καταφέρει: για τον πρώτο αριθμό που θα κληρωθεί, οι πιθανότητές του είναι 5 στις 45. Για τον δεύτερο, 4 στις 44 (αφού έπιασε δηλαδή τον πρώτο, έχει παίξει άλλους 4 αριθμούς και έχουν μείνει «διαθέσιμοι» συνολικά 44 αριθμοί που μπορούν να κληρωθούν). Για τον τρίτο, 3 στις 43. Για τον τέταρτο, 2 στις 42. Για τον πέμπτο, 1 στις 41. Τέλος, για το τζόκερ οι πιθανότητές του είναι 1 στις 20, αφού υπάρχουν 20 αριθμοί τζόκερ και ο παίκτης έχει σημειώσει μόνο έναν.
Επειδή κάθε αριθμός που κληρώνεται βγαίνει από την κληρωτίδα ανεξάρτητα από τους προηγούμενους και τους επόμενους, η Θεωρία Πιθανοτήτων μας λέει πως για να βρούμε την πιθανότητα να συμβούν όλα τα παραπάνω πρέπει να πολλαπλασιάσουμε τις επιμέρους πιθανότητες. Άρα, η πιθανότητα να κερδίσει κανείς το 5+1 είναι:
(5*4*3*2*1*1)/(45*44*43*42*41*20)
Αν κάνετε αυτή την πράξη, το αποτέλεσμα που θα βγάλετε είναι ότι οι πιθανότητες να κερδίσει κάποιος το τζόκερ παίζοντας μία στήλη είναι 4 στα 100 εκατομμύρια, ή αλλιώς μία στα 25 εκατομμύρια.
Αυτό τι σημαίνει πρακτικά; Σημαίνει πως για να είμαστε σίγουροι πως κάποιος στην Ελλάδα θα κερδίσει το τζόκερ, πρέπει να παιχθούν 25 εκατομμύρια ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ στήλες, ώστε να εξαντληθούν όλοι οι πιθανοί συνδυασμοί αριθμών.
Κοιτάζοντας τώρα τα αποτελέσματα του ΟΠΑΠ, βλέπουμε ότι σε όλα τα συνεχόμενα τζακ-ποτ που οδήγησαν τα κέρδη σε τεράστιο ύψος, το μεγαλύτερο πλήθος στηλών που παίχτηκαν ήταν 20 εκατομμύρια στήλες (τις περισσότερες φορές το πλήθος των στηλών ήταν 10-15 εκατομμύρια). Και βέβαια δεν αποκλείεται κάποιες από αυτές τις 20 εκατομμύρια στήλες να ήταν ίδιες (μπορεί δύο άνθρωποι να τύχει να βάλουν τα ίδια νούμερα, άλλωστε και στο τζόκερ αρκετές φορές υπάρχουν παραπάνω από ένας νικητές). Θυμίζω ότι εμείς χρειαζόμαστε 25 εκατομμύρια διαφορετικές στήλες για να καλυφθούν όλοι οι συνδυασμοί.
Οπότε, πού είναι το περίεργο, στο ότι δεν κέρδιζε κανείς το τζόκερ σε συνεχόμενες κληρώσεις, μέχρι την χθεσινή; Να πιστέψουμε τα Μαθηματικά, που μας λένε ότι είναι φυσιολογικό να μην έχει υπάρξει νικητής, ή να πιστέψουμε τις θεωρίες συνωμοσίας για να έχουμε κάτι να φωνάζουμε;
β) το δεύτερο πράγμα που σκέφτομαι, όταν ακούω για «στημένο παιχνίδι», είναι το μέγεθος της συνωμοσίας που πρέπει να γίνει για να «στηθεί» η κλήρωση. Ας σκεφτούμε τι πρέπει να γίνει. Πρέπει οι διευθύνοντες του ΟΠΑΠ να δώσουν εντολή σε κάποιον ή κάποιους για να φτιαχτεί ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή, το οποίο μόλις παίρνει και τις τελευταίες στήλες που παίχθηκαν, στις 9:30 το βράδυ, να υπολογίζει βάσει των 20 εκατομμυρίων στηλών ποιος συνδυασμός ΔΕΝ έχει παιχθεί πουθενά στην χώρα. Μετά, πρέπει να δοθεί η εντολή να φτιαχτεί ένα άλλο σύστημα (που θα χρησιμοποιεί μαγνήτες, π.χ., ή κάποια άλλη τεχνική) και θα επικοινωνεί με το πρόγραμμα που προανέφερα ώστε να παίρνει την πληροφορία για τα μπαλάκια που πρέπει να κληρωθούν για να γίνει τζακ-ποτ. Αυτό το δεύτερο σύστημα θα  φροντίζει να «τραβάει» η κληρωτίδα τα κατάλληλα μπαλάκια, παρά την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία αυτά γυρίζουν.
Για να φτιαχθεί όλο αυτό το σύστημα, που απαιτεί και software και hardware κατάλληλο για το «στήσιμο» του παιχνιδιού, πόσοι άνθρωποι χρειάζεται να ανακατευθούν; Και πώς διασφαλίζεται η σιωπή όλων τους, για την φοβερή συνωμοσία; Αν διαρρεύσει έστω και από έναν τους η αλήθεια και μαθευτεί στο ευρύ κοινό, ο ΟΠΑΠ θα γκρεμιστεί άμεσα, σε μια νύχτα. Και γιατί ο ΟΠΑΠ, που βγάζει ούτως ή άλλως τρελά λεφτά ακόμα και όταν δεν γίνονται τεράστια τζακ-ποτ, να διακινδυνεύσει να καταστραφεί;
Νομίζω πως αξίζει τον κόπο να ψάχνουμε λίγο περισσότερο τις θεωρίες που ακούμε, πριν τις αναπαράγουμε.
Τελειώνω το σημερινό κείμενο με τρία μεγάλα ευχαριστώ, για όσα πολύ όμορφα έγιναν την προηγούμενη εβδομάδα.
Το πρώτο είναι προς την Ιωάννα Μπαντελή, που χωρίς να γνωριζόμαστε μου έγραψε πριν από μήνες ζητώντας μου την άδεια να γράψει ένα κινηματογραφικό σενάριο πάνω στο «Καιρός για Ήρωες». Της έδωσα την άδεια με χαρά, και το ίδιο έκαναν και οι εκδόσεις Πατάκη. Το σενάριο της Ιωάννας τιμήθηκε πριν λίγες μέρες, στο ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, με το πρώτο βραβείο σεναρίου βασισμένου σε λογοτεχνικό έργο, στον πανελλήνιο διαγωνισμό της Ένωσης Ελλήνων Σεναριογράφων: http://senariografoi.gr/gr/news/stories/i894/
Το δεύτερο είναι προς τον Μίμη Ανδρουλάκη, που μου ζήτησε πριν από λίγο καιρό να αναλάβω την πρώτη πανελλαδικά παρουσίαση του καινούργιου του μυθιστορήματος για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με τίτλο «Ταξίδι Μέλιτος», που έγινε την Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων. Νομίζω πως ο κόσμος που ήρθε πέρασε πολύ καλά, ακούγοντας και τον Μίμη και τον δήμαρχο Χανίων, κ. Τάσο Βάμβουκα, με τον οποίο το συμπαρουσιάσαμε, αλλά και τις πολύ σημαντικές παρεμβάσεις του κ. Νίκου Παπαδάκη, διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος».
Το τρίτο μεγάλο ευχαριστώ είναι προς τον κ. Παπαδάκη, που ανακοίνωσε στο τέλος της εκδήλωσης ότι ελήφθη η απόφαση να ανακηρυχθούμε, ο Μίμης Ανδρουλάκης και εγώ, εταίροι του ιδρύματος. Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή για μένα.

Sunday, December 13, 2015

Ουζερί Τσιτσάνης

Μια γρήγορη ματιά στο «Αθηνόραμα» δείχνει το χάσμα: οι Έλληνες κριτικοί κινηματογράφου δίνουν στην καινούργια ταινία του Μανούσου Μανουσάκη μέσο όρο βαθμολογίας 1,5 στα 5. Οι θεατές δίνουν μέσο όρο 3,5 στα 5, και περίπου οι μισοί από τους εκατό και βάλε θεατές την βαθμολογούν με 5 στα 5 και δηλώνουν ενθουσιασμένοι.
Είδα χθες την ταινία, και μου άρεσε πολύ. Δεν σκοπεύω να μπω σε διαδικασία μακράς ανάλυσης του γιατί νομίζω ότι οι επαγγελματίες κριτικοί την «θάβουν», αφού δεν έχει νόημα κάτι τέτοιο. Επισημαίνω απλώς ότι όλοι τους σχεδόν βάζουν μέσα στην κριτική τους την λέξη τηλεόραση, ή «τηλεοπτικός», και την βάζουν υποτιμητικά. Με άλλα λόγια, μοιάζουν να μην συγχωρούν στον Μ. Μανουσάκη την μεγάλη (και πολύ επιτυχημένη) θητεία του στην τηλεόραση, σαν να θέλουν να βάλουν στεγανά και να πουν «κοίτα, εδώ δεν σου επιτρέπεται να παίζεις, είναι το δικό μας γήπεδο». Στις ΗΠΑ πάντως, η τηλεόραση πλέον κυριαρχεί ξεκάθαρα απέναντι στον κινηματογράφο, και τέτοια στεγανά δεν υπάρχουν, όλοι οι δημιουργοί περνούν διαρκώς από το ένα είδος στο άλλο και κανείς δεν διανοείται να απαξιώσει την τηλεόραση.
Πάω στην ταινία, που προτείνω σε όλους να την δουν. Μια δυνατή ερωτική ιστορία με φόντο ένα συγκλονιστικό θέμα – την εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς. Η ταινία απεικονίζει την εποχή καταπληκτικά, ορισμένα πλάνα μοιάζουν να μην ανήκουν σε ελληνική ταινία με την εξαιρετική τους φωτογραφία, η μουσική είναι υποβλητική, αλλά περισσότερο απ’ όλα η ταινία κοιτάζει την ιστορία κατάματα, χωρίς εξωραϊσμούς (βλέπουμε, π.χ., τους άθλιους Έλληνες μαυραγορίτες και τους κουκουλοφόρους συνεργάτες των Γερμανών, για να μην ξεχνάμε ότι ήταν αρκετοί εκείνοι που δεν έκαναν αντίσταση, καλοπερνούσαν και οδηγούσαν στον εξευτελισμό και στον θάνατο άλλους Έλληνες δίπλα τους). Επίσης, μιλάει ξανά για τον φασισμό γιατί πολλοί φαίνεται στην Ελλάδα πως τον έχουν ξεχάσει, και θέτει έμμεσα ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: δικαιούται ένας μεγάλος δημιουργός όπως ο Τσιτσάνης να είναι σκέτος παρατηρητής της εποχής του, να μην κουνάει (με εξαίρεση το τέλος) ούτε το δαχτυλάκι του για να βοηθήσει στον αγώνα; Το μεγάλο έργο που άφησε πίσω του τον εξιλεώνει; Και ακόμα κι αν τον εξιλεώνει, πώς ήξερε ότι θα το αφήσει; Τον καιρό του αγώνα δεν ήταν ούτε τριάντα χρονών, άρα η αδράνειά του τι είναι; Δικαιολογημένη, για έναν καλλιτέχνη που αισθάνεται ότι προσφέρει με διαφορετικό τρόπο, τραγουδώντας τους καημούς των Ελλήνων, ή δείγμα δειλίας; Ο καθένας που θα δει την ταινία θα δώσει την δική του απάντηση.
Δεν είναι ότι δεν υπάρχουν και κάποιες ατέλειες, στην ταινία. Η πιο βασική που εγώ εντόπισα είναι ότι ο ρόλος του Γιάννη Στάνκογλου δραματουργικά δεν «στέκει», δεν καταλαβαίνουμε τον χαρακτήρα του στο έργο, όσο κι αν προσπαθεί να του δώσει ο ίδιος ο ηθοποιός «χρώμα» - είναι όμως δευτερεύων ο ρόλος του, και αυτό το πρόβλημα δεν είναι κρίσιμο για την ταινία. Επίσης – προσωπική «παραξενιά» μου αυτό – κάποιες φορές η πολύ δυνατή σκηνοθεσία, που κρατάει σε αγωνία τον θεατή από την αρχή μέχρι το τέλος, είναι λίγο πιο γρήγορη απ’ ότι θα ήθελα. Ορισμένα πλάνα επειδή ακριβώς είναι πολύ όμορφα και θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μεγαλύτερη συγκίνηση (αφού οι ηθοποιοί όλων των πρωταγωνιστικών ρόλων είναι εξαιρετικοί) θα ήθελα να διαρκούσαν περισσότερο για να κάνουν μεγαλύτερο «γκελ» μέσα μου. Κάποιες από τις δευτερεύουσες ιστορίες, όπως της τραγουδίστριας Λέλας με τον άντρα που θέλει να την παντρευτεί, νομίζω πως θα γίνονταν ακόμα πιο δυνατές αν είχαν οι χαρακτήρες λίγη περισσότερη ώρα στο πανί μαζί, ώστε να νιώσει πιο έντονα ο θεατής το δίλημμα της Λέλας.
Όμως ο καμβάς που στήνει ο Μανουσάκης είναι πολύ μεγάλος, η ταινία διαρκεί ως έχει ήδη δύο γεμάτες ώρες «τρέχοντας», χωρίς να κάνει κοιλιά πουθενά, οπότε καταλαβαίνω ότι υπάρχουν θέματα κινηματογραφικής οικονομίας που επιβάλλουν κάποιες αποφάσεις. Και όσον αφορά στην συγκίνηση, υπάρχει άφθονη στο τέλος της ταινίας, όπου εγώ είδα γύρω μου αρκετούς θεατές δακρυσμένους.

Συνολικά, ήταν μια πολύ όμορφη κινηματογραφική εμπειρία η χθεσινή – τέτοιες υπερπαραγωγές δεν γυρίζονταν στην Ελλάδα ούτε στα χρόνια της ευμάρειας, οπότε είναι μεγαλύτερο ακόμα το μπράβο για την τόλμη να γυριστεί μια τέτοια ταινία στις μέρες μας. Καλοτάξιδη.

Monday, December 07, 2015

Στιγμή αλήθειας

Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που έχω «συλλάβει» επαγγελματίες πολιτικούς να λένε αλήθειες. Ο λόγος είναι προφανής: επειδή βλέπουν την πολιτική ως επάγγελμα, φοβούνται πως αν πουν την αλήθεια θα χάσουν την δουλειά τους. Πως οι ψηφοφόροι θα πιστέψουν τα ψέματα κάποιου άλλου και θα τους στείλουν στο σπίτι τους.
Αυτές οι ελάχιστες περιπτώσεις όπου λένε την αλήθεια, έχω διαπιστώσει πως εμφανίζονται συνήθως όταν για κάποιον λόγο η συζήτηση πηγαίνει στα παιδιά τους – κάτι που μπορεί να μας κάνει να υποψιασθούμε πως ακόμα και οι πολιτικοί καριέρας έχουν ακόμα ανθρώπινα ψήγματα μέσα τους.
Τον Αύγουστο που μας πέρασε, λίγο πριν τις εκλογές, ο Α. Τσίπρας σε συνέντευξή του είπε τα εξής: «Έχω δυο γιους, τριών και πέντε ετών. Να βάλουμε τις βάσεις ώστε τα παιδιά που είναι σε αυτή την ηλικία να σπουδάσουν καλά και να μην φεύγουν στο εξωτερικό. Δυστυχώς, τη σημερινή γενιά των εικοσάρηδων τη χάσαμε. Όλοι οι νέοι επιστήμονες φεύγουν στο εξωτερικό».
Η δήλωση αυτή, που θα έπρεπε να αποτελεί το σημαντικότερο αντικείμενο συζήτησης και στην προεκλογική περίοδο αλλά και σήμερα, έχει περάσει «στα ψιλά» των ΜΜΕ. Με δυο λόγια, ο πρωθυπουργός της χώρας είπε ότι στόχος του είναι να μην φύγουν από την χώρα οι νέοι της γενιάς των δικών των παιδιών. Είπε δηλαδή ότι η χώρα για τα επόμενα δώδεκα με δεκαπέντε χρόνια δεν έχει ελπίδα. Αντίστοιχη εικόνα δίνουν οι μελέτες που δημοσιεύονται και λένε πως αν τα μνημόνια εφαρμοσθούν πλήρως (κάτι που καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έκανε για το δικό της μνημόνιο μέχρι σήμερα) τότε η Ελλάδα θα επιστρέψει στην οικονομική κατάσταση που ήταν το 2008 μετά το 2030! Αλλά είναι διαφορετικό να το λένε μελέτες τεχνοκρατών και διαφορετικό να το ομολογεί ο πρωθυπουργός της χώρας.

Αν μάλιστα σκεφτούμε ότι ο ίδιος και οι υπουργοί του δηλώνουν παντού ότι δεν πιστεύουν στην αποτελεσματικότητα όσων εφαρμόζουν, θα άξιζε τον κόπο να σκεφτεί κάποιος δημοσιογράφος να τον ρωτήσει πώς διάολο θα μπουν αυτές οι βάσεις που μας διαβεβαίωνε ότι θα βάλει, ώστε σε δεκαπέντε χρόνια να έχει φτιάξει κάπως η χώρα.