Χωρίς αίμα

Σε προχθεσινές του δηλώσεις ο Γ. Βαρουφάκης αποκάλυψε πως όταν ο Α. Τσίπρας δέχτηκε το εξωφρενικό αίτημα των δανειστών να έχουμε ετήσια πλεονάσματα 3.5%, ο Βαρουφάκης τον ρώτησε αν είναι εντελώς ηλίθιος (και ότι το ηλίθιος δεν ήταν η πραγματική λέξη που χρησιμοποίησε, του είπε κάτι πιο βαρύ). Η απάντηση του πρωθυπουργού της χώρας ήταν «Α, έκανα βλακεία; Εντάξει, θα το πάρουμε πίσω». Φυσικά δεν το πήρε πίσω, αλλά το θέμα είναι πώς ο ελληνικός λαός ψήφισε για πρωθυπουργό αυτόν τον άνθρωπο, που κατάφερε μετά από χρόνια να βάλει μια ελληνική λέξη ξανά (μετά τις τόσες των αρχαίων Ελλήνων) στα διεθνή λεξικά. Την λέξη kolotoumba.

Όλες αυτές οι συζητήσεις για πολιτικούς που εξαπατούν τον λαό αλλά και τους πάντες γύρω τους καταλήγουν πάντα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σε μια συζήτηση για την αξία της δημοκρατίας. Είχα γράψει σχετικά και σε παλιότερο post για νέα βιβλία που προτείνουν την αντικατάσταση της δημοκρατίας από κλήρωση ή από σύστημα όπου μόνο όσοι έχουν ευρύ πεδίο γνώσεων θα επιτρέπεται να εκλέγονται.

Η συζήτηση έχει ξεκινήσει από πολύ παλιά, και δεν είναι λίγα τα εξαιρετικά μυαλά που έχουν ταχθεί ενάντια στη δημοκρατία. Για παράδειγμα, ένας από τους πιο διάσημους κριτικούς της δημοκρατίας, ο σατιρικός συγγραφέας H. L. Mencken, έχει γράψει πριν πολλές δεκαετίες φοβερές ατάκες εναντίον της, όπως: «Η δημοκρατία είναι η λατρεία των τσακαλιών από τα χαϊβάνια» (στα αγγλικά η ατάκα είναι ακόμα καλύτερη, αφού οι δύο λέξεις ξεκινούν με την ίδια συλλαβή, “jackals”, “jackasses”), «Καθώς η δημοκρατία τελειοποιείται, η θέση του Προέδρου αναπαριστά όλο και καλύτερα την ψυχή του λαού, κι έτσι θα έρθει μια σπουδαία μέρα όπου οι απλοί άνθρωποι θα κατακτήσουν αυτό που λαχταρά η καρδιά τους: στον Λευκό Οίκο θα εγκατασταθεί ένας απόλυτος ηλίθιος», «Δημοκρατία είναι η αξιολύπητη πεποίθηση ότι αν αθροίσεις τις ατομικές άγνοιες θα προκύψει συλλογική σοφία». Μόνο που ο Μένκεν δεν είχε να προτείνει καμία καλύτερη λύση – έκραζε την δημοκρατία, ήταν υπέρ του πολέμου γιατί πίστευε ότι ταιριάζει στην ανθρώπινη φύση και στο ημερολόγιό του που δημοσιεύτηκε πολύ μετά τον θάνατό του φανερώθηκε ότι ήταν βαθιά ρατσιστής.

Εντός Ελλάδας, είχα ακούσει σε συνέντευξη πριν τις εκλογές του 2015 τον Τζίμη Πανούση να λέει πόσο σιχαίνεται όλους τους πολιτικούς, πως ο ΣΥΡΙΖΑ που θα ερχόταν να κυβερνήσει είναι ο χειρότερος όλων (μάλιστα έλεγε πως από συριζαϊκό site είχαν απειλήσει, για τις δηλώσεις του, τον ίδιο και τα παιδιά του) αλλά παραδεχόταν πως η εξουσία είναι που διαφθείρει και πως ακόμα και ο ίδιος αν την αναλάμβανε θα γινόταν ένας από τους διεφθαρμένους, γι’ αυτό δεν έμπαινε στην πολιτική. Και συνέχιζε λέγοντας πως όταν έβλεπε έναν γέρο να ψάχνει στα σκουπίδια, αυτό δεν μπορούσε να λυθεί δίνοντας στον γέρο μια ελεημοσύνη για να φάει, και πως η μόνη λύση είναι το αίμα – εννοούσε κάποιου είδους επανάσταση στην οποία θα σκοτωνόταν πολύς κόσμος (την λύση του αίματος απέναντι σε μορφές εξουσίας την είχε πρωτοεμφανίσει τριάντα χρόνια νωρίτερα, με τους στίχους και το σχετικό σοκαριστικό βίντεο του: «όλο εμένανε σηκώνει να πω μάθημα η δασκάλα, θα την σφάξω σαν κουνέλι και θα βγω να παίξω μπάλα»).

Ο Μένκεν και ο Πανούσης (και πολλοί άλλοι) ανήκουν στην κατηγορία των καλλιτεχνών/διανοούμενων που εμένα ποτέ δεν με άγγιξαν παρά την ευφυΐα τους και τα πολλά πετυχημένα πράγματα που έγραψαν. Γιατί η ευφυΐα δεν αρκεί. Ούτε η καθαρή προσωπική στάση (στην περίπτωση του Πανούση) αρκεί. Πρέπει να μπορείς να προτείνεις με το έργο σου και μια λύση η οποία να μην οδηγεί στο αίμα.

Σε επίπεδο πολιτεύματος, η δημοκρατία κρατάει ακόμα παρά τα μεγάλα προβλήματά της και παρά τις απογοητευτικές εκλογικές επιλογές πολλών λαών τα τελευταία χρόνια, επειδή απλούστατα οποιαδήποτε άλλη λύση δεν μπορεί να σταθεί χωρίς αίμα.