Το Παρίσι κι εμείς

Πριν τρία χρόνια βρέθηκα για μια επιστημονική ομιλία στο Παρίσι. Το συνέδριο γινόταν στο κέντρο της πανέμορφης αλλά και πανάκριβης πόλης, και κάτω από το ξενοδοχείο του συνεδρίου υπήρχε ένα εμπορικό κέντρο με εξίσου πανάκριβα προϊόντα. Μέσα στο εμπορικό κέντρο υπήρχε και ένα σούπερ-μάρκετ, το οποίο είχε μεγάλη γκάμα από είδη, ξεκινώντας από τα βασικά και καταλήγοντας σε γκουρμέ φαγητά. Μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή μου, όταν σε αυτό το χλιδάτο μέρος, με τις απαγορευτικές για μέσο Έλληνα τιμές, ανακάλυψα ότι πολλά προϊόντα στο σούπερ-μάρκετ ήταν φθηνότερα ή είχαν την ίδια τιμή με τα αντίστοιχα προϊόντα στα ελληνικά σούπερ-μάρκετ, ενώ βρισκόμασταν ήδη στην καρδιά της κρίσης στην Ελλάδα.

Ο λόγος που γράφω αυτή την ιστορία είναι για να πω ότι, με την βοήθεια πάντα των ΜΜΕ που είναι καταπληκτικό το πόσο διαστρεβλώνουν την ουσία, συνηθίζουμε να κοιτάμε τα προβλήματα ανάποδα.

Ας πούμε, τα δύο θέματα που μονοπωλούν σχεδόν το ενδιαφέρον τον τελευταίο καιρό είναι το κόψιμο στις συντάξεις, που φαίνεται πως θα είναι μεγάλο, και ο ΦΠΑ του 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση.

Ο συνταξιούχος όμως δεν χρειάζεται 2000 ή 2500 Ευρώ για να κάνει «μεγάλη ζωή» και γι’ αυτό δεν είναι το νούμερο των 2000, 1500 ή 1000 Ευρώ αυτό που πρέπει να μας απασχολεί. Αυτό που ενδιαφέρει τον συνταξιούχο είναι α) να έχει εξαιρετική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, και β) να μπορεί να ζει με τα χρήματα που παίρνει αξιοπρεπώς, σε επίπεδο καθημερινών εξόδων, να έχει δηλαδή μια καλή ποιότητα ζωής.

Ο λόγος που οι συντάξεις ήταν ψηλά, είναι ότι το ελληνικό κράτος δεν καταφέρνει να προσφέρει στους μεγαλύτερους σε ηλικία πολίτες του κανένα από τα δύο παραπάνω ζητούμενα, εκτός αν έχουν μεγάλο εισόδημα. Οπότε τους έδινε πολλά χρήματα (υπερβολικά πολλά, σε σχέση με την αναλογία μισθών/συντάξεων που παίρνουν σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη), ώστε να τα πληρώνουν όλα από την τσέπη τους! Και έρχεται τώρα, μετά από τόσα χρόνια κρίσης που έχουν ρημάξει τα νοσοκομεία, μετά από τόσα χρόνια κρίσης όπου οι τιμές στα προϊόντα έχουν πέσει ελάχιστα από τον καιρό των «χρυσών αγελάδων» να τσακίσει τις συντάξεις, αφήνοντας τους συνταξιούχους φοβισμένους για το μέλλον. Κόψτε τις συντάξεις αν μπορείτε να φτιάξετε άμεσα τα νοσοκομεία. Κόψτε τις συντάξεις αν μπορείτε να μειώσετε τα κόστη των προϊόντων, να μην τα αγοράζουμε ακόμα και σήμερα σε τιμές Παρισιού!

Ομοίως, αν θέλετε να βάλετε ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση, βάλτε τον. Αλλά πρώτα φροντίστε τα δημόσια σχολεία ώστε να παρέχουν υψηλής ποιότητας παιδεία σε όλα (από ξένες γλώσσες μέχρι τα μαθήματα που εξετάζονται στις πανελλήνιες). Φροντίστε να υπάρχει ολοήμερο σχολείο μέχρι τις πέντε το απόγευμα ώστε όσοι γονείς δουλεύουν μέχρι αργά να μπορούν να πάρουν τα παιδιά τους εκείνη την ώρα, και μετά βάλετε όσο ΦΠΑ θέλετε, αφού μισείτε, εσείς στην κυβέρνηση, την ιδιωτική εκπαίδευση.

Όλα αυτά που λέω έχουν έναν απλό ορισμό: «κοινωνικό κράτος». Ή αλλιώς, δίχτυ ασφαλείας. Αν το προσφέρεις, μπορείς μετά να απαιτείς από τους πολίτες σου διάφορα πράγματα. Αυτό το δίχτυ ασφαλείας προσφέρουν στους πολίτες τους όσο καλύτερα μπορούν οι καλύτερες κυβερνήσεις στο εξωτερικό.

Αντίθετα, αυτό που κάνει τώρα η κυβέρνηση Τσίπρα και έκαναν και οι προηγούμενες είναι να κόβει μισθούς και συντάξεις και να βάζει φόρους χωρίς να παρέχει απολύτως τίποτα. Είναι το ίδιο που κάνουν οι κυβερνήσεις μας εδώ και χρόνια, όπου ζητούν τρελά ποσά σε ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές εισφορές από τους εργαζόμενους χωρίς να προσφέρουν ούτε ασφάλιση ούτε ελπίδα σύνταξης.

Αυτή η προσέγγιση, ξέρετε, δεν είναι καινούργια εφεύρεση. Την εφαρμόζει η μαφία χρόνια τώρα σε όλο τον κόσμο. Ονομάζεται «πουλάω προστασία». Κι όποιος τολμάει, ας μου φέρει αντίρρηση. 

Και τώρα που ξέρουμε ότι αξίζει, τι θα τον κάνουμε;

Στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας, μιλήσαμε για την αξιολόγηση των σχολείων και των δασκάλων. Για το πόσο την φοβόμαστε επειδή πιστεύουμε πως σίγουρα κάποιοι θα «ρίξουν» κάποιους άλλους για να αναδειχθούν οι ίδιοι και τα σχολεία τους.

Ας πούμε όμως ότι με κάποιο μαγικό τρόπο τα καταφέρναμε να προχωρήσουμε με μια αξιολόγηση που θα έβρισκε την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών και των γονέων σύμφωνη. Τι θα κάναμε μετά;

Αν ξέρουμε, π.χ., βάσει της αξιολόγησης ότι ένας δάσκαλος είναι εξαιρετικός, ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα; Να τον χτυπήσουμε ενθαρρυντικά στην πλάτη και να του πούμε ένα «μπράβο»; Βεβαίως ναι, αλλά αρκεί αυτό;

Υπάρχει μια πολύ μεγάλη συζήτηση παγκοσμίως για το πώς πρέπει να αμείβονται οι δάσκαλοι και οι καθηγητές στα σχολεία, αν δηλαδή πρέπει να υπάρχει και υλική ανταμοιβή για τους καλύτερους δασκάλους.

Τρία είναι τα βασικά επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι η μισθολογική εξέλιξη πρέπει να σχετίζεται μόνο με τα χρόνια σπουδών και εμπειρίας κάθε δασκάλου, και καθόλου με την απόδοσή τους (όλες οι σχετικές έρευνες, βέβαια, έχουν δείξει ότι τα χρόνια σπουδών και εμπειρίας ελάχιστα επηρεάζουν την απόδοση των δασκάλων).

Το πρώτο επιχείρημα έχει να κάνει με τα φαινόμενα που παρατηρήθηκαν στις ΗΠΑ, όπου καθηγητές συνελήφθησαν να παραποιούν αποτελέσματα μαθητών τους ώστε να πιάσουν υψηλότερους βαθμούς, με στόχο οι ίδιοι οι καθηγητές να πάρουν τα οικονομικά μπόνους για τις υψηλές επιδόσεις των μαθητών τους. Οι καθηγητές αντιμετωπίζουν ο καθένας βάσει των κατηγοριών περίπου είκοσι χρόνια φυλακή. Λέει, δηλαδή, το επιχείρημα αυτό ότι πιθανόν να πολλαπλασιαστούν τέτοια φαινόμενα.

Το δεύτερο έχει να κάνει με τις αντιπάθειες που θα δημιουργηθούν μεταξύ των δασκάλων/καθηγητών μέσα στο σχολείο, αφού κάποιοι θα νιώθουν είτε αδικημένοι είτε κομπλεξικά απέναντι σε εκείνους με τους υψηλότερους μισθούς.

Και το τρίτο έχει να κάνει με το ότι όσοι γίνονται δάσκαλοι και καθηγητές το κάνουν επειδή το νιώθουν ως λειτούργημα, επειδή νιώθουν δικαίωση και χαρά βλέποντας την αγάπη και τον σεβασμό από τους μαθητές τους – οπότε η οικονομική επιβράβευση κάποιων λίγων μέσα σε ένα σχολείο δεν προσφέρει στ’ αλήθεια κάτι πέρα από προβλήματα όπως τα παραπάνω.

Ισχύουν όμως τα παραπάνω επιχειρήματα; Ας τα δούμε ένα προς ένα.

Απατεώνες πάντα θα υπάρχουν, σε όλα τα επαγγέλματα – και η δουλειά της πολιτείας είναι να τους ανακαλύπτει και να τους τιμωρεί. Η ύπαρξη των απατεώνων σημαίνει πως πρέπει σε κάθε επάγγελμα να υπάρχει ένας μισθός για όλους, είτε είναι καταπληκτικοί σε αυτό που κάνουν είτε είναι μαύρα χάλια; Ποια αίσθηση δικαιοσύνης αντιπροσωπεύει αυτή η λογική;

Όσον αφορά στις αντιπάθειες ανάμεσα στους δασκάλους και στους καθηγητές στο ίδιο σχολείο θα ήθελα να σας πω ότι: α) αντιπάθειες υπάρχουν και χωρίς μισθολογικές διαφορές, και β) αν η τσατίλα των πιο μέτριων αρκεί για να μην επιβραβεύονται οι καλύτεροι, τότε ο πλανήτης θα βαδίσει με απόλυτη σιγουριά προς την καταστροφή.

Όσο για το τρίτο επιχείρημα, βεβαίως η πλειοψηφία των δασκάλων γουστάρουν πολύ την ηθική καταξίωση στα μάτια των μαθητών τους. Αλλά οι δάσκαλοι που ζουν και αναπνέουν μόνο γι’ αυτό, που δεν τους αφορά η αναγνώριση της δουλειάς τους και με οικονομικά μπόνους, ανήκουν χονδρικά σε δύο ηλικιακές ομάδες: τους κάτω των 30, που μόλις ξεκινούν, δεν έχουν υποχρεώσεις και κοιτούν ιδεαλιστικά και μόνο την δουλειά τους, και στους άνω των 67, που έχουν βγει στην σύνταξη. Όλοι οι υπόλοιποι, ειδικά όσο απομακρύνονται από την ηλικία των 30, έχουν άπειρες προσωπικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, δυσεπίλυτα προβλήματα εντός και εκτός δουλειάς. Οτιδήποτε τους χαρίσει ένα επιπλέον κίνητρο για να δουλεύουν με περισσότερη όρεξη είναι γι’ αυτούς καλοδεχούμενο.

Στα οικονομικά υπάρχει ένας όρος που ονομάζεται “adverse selection” (πρόβλημα δυσμενούς επιλογής). Αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου κάποιος προσλαμβάνει τον λάθος άνθρωπο για μια δουλειά, είτε εξαιτίας της ανικανότητάς του να επιλέξει σωστά, είτε λόγω άγνοιας κρίσιμων στοιχείων (τα οποία γνωρίζει εκείνος που θα προσληφθεί αλλά τα κρύβει). Αν όλοι οι δάσκαλοι πληρώνονται το ίδιο ανεξαρτήτως απόδοσης και οι πιο ταλαντούχοι το γνωρίζουν αυτό, οι περισσότεροι θα προτιμήσουν να κάνουν μια άλλη δουλειά όπου η εξαιρετική τους απόδοση θα οδηγεί σε μεγαλύτερη ανταμοιβή. Δεν έχουν κίνητρο να μείνουν στο δημόσιο σχολείο. Αντίθετα, οι λιγότεροι ικανοί θα προτιμήσουν να κυνηγήσουν τις θέσεις στα δημόσια σχολεία, αφού δεν θέλουν να κρίνονται βάσει απόδοσης.

Βέβαια, όλα αυτά ισχύουν σε «κανονικές» χώρες. Στην Ελλάδα το έχουμε λύσει το πρόβλημα: είναι τόσο χαμηλοί οι μισθοί παντού και τόσο λίγες οι δουλειές όπου η εξαιρετική απόδοση οδηγεί σε αντίστοιχη ανταμοιβή, ώστε κανείς δεν έχει οικονομικό κίνητρο να ξεχωρίσει.

Υπάρχει ένας άλλος όρος γι’ αυτό το φαινόμενο. Το λένε «ισοπέδωση προς τα κάτω».

Έχει παλέψει πολύς κόσμος για να το πετύχει, σε διαφορετικούς τομείς της ζωής, τις τελευταίες δεκαετίες στην χώρα. Και ο αγώνας δικαιώθηκε.

Ψιθύρισέ μου στο αυτί, αυτός ο δάσκαλος πόσο αξίζει;

Όποιον και να ρωτήσετε στην Ελλάδα, θα σας πει πως μας ενδιαφέρουν όλους πολύ τα παιδιά μας και θέλουμε να έχουν τις καλύτερες ευκαιρίες για μόρφωση, σωστά; Λάθος, λέω εγώ.

Στην Αυστραλία υπάρχουν 2 sites, ένα για το δημοτικό και ένα για γυμνάσιο/λύκειο, που κάνουν κάτι πάρα πολύ απλό: περιλαμβάνουν τα στοιχεία της εξονυχιστικής αξιολόγησης όλων των σχολείων της χώρας.

Ο γονιός μπαίνει στο site, επιλέγει την περιοχή που τον ενδιαφέρει και μέσα σε δευτερόλεπτα έχει στα χέρια του δεκάδες δείκτες απόδοσης του σχολείου για όλη την τελευταία δεκαετία, όπως: το ποια είναι η δύναμη του σχολείου σε δασκάλους και ποια η αναλογία μαθητών ανά δάσκαλο. Το ποια είναι η κοινωνιο-οικονομική σύνθεση της περιοχής (ποσοστό χαμηλών, μεσαίων, υψηλών εισοδημάτων). Το πώς αξιολογούνται οι μαθητές του σχολείου σε διαφορετικά μαθήματα, σε σύγκριση με τους μαθητές «παρόμοιων» (σε μέγεθος και κοινωνιο-οικονομική σύνθεση) σχολείων. Το πώς αξιολογούνται οι μαθητές του σχολείου σε σύγκριση με όλα τα σχολεία της Αυστραλίας. Το πώς εξελίσσονται οι μαθητές του συγκεκριμένου σχολείου, σε ποιο επίπεδο βρίσκονται δηλαδή σε μια συγκεκριμένη τάξη και σε ποιο επίπεδο βρίσκονται μετά από 2 χρόνια, έτσι ώστε να φαίνεται η δουλειά των δασκάλων (αν οι μαθητές είναι καλοί εξαρχής και απλώς παραμένουν καλοί δεν είναι εξίσου σημαντικό με το να ξεκινούν π.χ. από χαμηλό επίπεδο και να ανεβαίνουν πολύ). Ακόμα, μπορεί ο γονιός να βρει μια μικρή έκθεση από τους δασκάλους και τον διευθυντή του σχολείου όπου εξηγούν τι προσφέρει το σχολείο τους και ποιοι είναι οι στόχοι τους για το μέλλον. Τα sites περιλαμβάνουν και πολλά άλλα πολύ χρήσιμα στοιχεία που βοηθούν τον γονιό να επιλέξει την περιοχή όπου θα ζήσει, μια και στα σχολεία της περιοχής αυτής θα πάνε υποχρεωτικά τα παιδιά του. Αυτού του είδους η οργάνωση δείχνει μια κοινωνία που ενδιαφέρεται πολύ για τα παιδιά της και την μόρφωση που θα λάβουν.

Εδώ, στην Ελλάδα, εξακολουθούμε να είμαστε απολύτως αλλεργικοί σε κάθε αξιολόγηση. Ο λόγος είναι αυτός που είχα εξηγήσει και εδώ: http://polyk.blogspot.gr/2015/09/blog-post_17.html, ότι δηλαδή είμαστε αντικοινωνικοί. Ενδιαφερόμαστε μόνο για τον εαυτό μας και τον στενό μας κύκλο. Και επειδή γνωρίζουμε ότι οι υπόλοιποι Έλληνες γύρω μας είναι επίσης αντικοινωνικοί, τους υποψιαζόμαστε, ότι σε περίπτωση αξιολόγησης θα βρουν τον τρόπο να μας «ρίξουν», με τα κονέ τους ή με οποιοδήποτε άλλο κόλπο σκαρφιστούν. Πιστεύουμε πως κάποιο σχολείο, κάποιοι δάσκαλοι θα «κλέψουν» και θα προσπεράσουν άλλους στην αξιολόγηση.

Έτσι, ως απόλυτοι ερασιτέχνες, σαν ιθαγενείς σε κάποια ζούγκλα, προτιμάμε να συζητάμε για το ποιο σχολείο είναι καλύτερο ή χειρότερο στις παρέες μας, να επαινούμε ή να κατακρίνουμε  δασκάλους και καθηγητές, αλλά πάντα εκεί και μόνο. Στο μιλητό. Προσπαθούμε να μαζέψουμε πληροφορίες μεταξύ καφέ, ποτού και φαγητού. Αν είχαμε και ταμπούρλα, θα παίζαμε ταμ-ταμ για να μαθαίνουν και οι κοντινές περιοχές την γνώμη μας. Αριθμητικοί δείκτες, αξιολογήσεις και άλλα τέτοια περίεργα του δυτικού κόσμου δεν είναι για μας. Είναι για τους μικρόνοες τους ξένους, που νομίζουν ότι ξέρουν τι τους γίνεται.

Ολόκληρο το βίντεο του χθεσινού TEDxChania

Όσοι δεν είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν είτε ζωντανά είτε μέσω του υπολογιστή τους το χθεσινό TEDxChania, μπορούν να το παρακολουθήσουν σήμερα από το παρακάτω link (το οποίο δεν γνωρίζω για πόσο θα ισχύει). To βίντεο ξεκινάει από το 43ο λεπτό.
Αξίζει τον κόπο να το παρακολουθήσετε - εγώ απόλαυσα τις ομιλίες των υπόλοιπων ομιλητών.
Η δική μου ομιλία, με τίτλο "Η απόρριψη είναι μια λέξη με 8 γράμματα", ξεκινάει στο 9:24:20.
https://www.youtube.com/watch?v=-0R5pc_oewQ

H απόρριψη είναι μια λέξη με οκτώ γράμματα (TEDx Chania)

Όταν η καθημερινότητα, γύρω μας, είναι τόσο πνιγηρή, επιβάλλεται να βρίσκουμε τρόπους για μικρές τζούρες αέρα, για τόσες δα έστω αναπνοές.

Μία τέτοια φιλοδοξεί να είναι και το TEDxChania: http://www.tedxchania.com/tedx/, το συνέδριο που διοργανώνει μια εξαιρετικά δημιουργική ομάδα εθελοντών και θα διεξαχθεί αυτό το Σάββατο, 10 Οκτωβρίου, στο Μεγάλο Αρσενάλι, στο λιμάνι μας. Λεπτομέρειες για το πώς μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος το συνέδριο είτε στο Αρσενάλι, είτε σε ζωντανή σύνδεση από το Πνευματικό Κέντρο, υπάρχουν στο site του συνεδρίου.

Οι διοργανωτές υπόσχονται μια μοναδική εμπειρία, και τόσο τα workshops (εργαστήρια σκέψης και πράξης) όσο και οι 14 σύντομες (έως 18 λεπτά το πολύ η κάθε μία) ομιλίες του συνεδρίου υπόσχονται το πιο ενδιαφέρον, μάλλον, θετικό γεγονός στην πόλη μας τους τελευταίους μήνες. Τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα θέματα των ομιλιών και το who is who των ομιλητών μπορείτε να τα βρείτε και αυτά στο site του συνεδρίου.

Α, ναι – υπάρχει και μια 15^η ομιλία, με τον περίεργο τίτλο: «η απόρριψη είναι μια λέξη με οκτώ γράμματα». Η δική μου.

Παρακάτω μπορείτε να βρείτε λίγα λόγια σχετικά με την ομιλία μου του Σαββάτου, λίγα λόγια για το πώς σκέφτηκα να μιλήσω για την απόρριψη. (Διευκρίνιση: Το παρακάτω κείμενο ΔΕΝ είναι η ομιλία του Σαββάτου!)

Σαν να μην έφταναν τόσες και τόσες απορρίψεις και απογοητεύσεις που δεχόμαστε στην ζωή μας (ερωτικές, φιλικές, εργασιακές, από την οικογένεια) εγώ ήμουν τόσο έξυπνος ώστε επέλεξα να κάνω δύο δουλειές όπου η απόρριψη δεν σταματάει ποτέ.

Ότι κι αν κάνεις, όσο καλός κι αν είσαι και στις δύο αυτές δουλειές, η απόρριψη είναι στανταράκι. Αν παιζόταν στο στοίχημα, η απόδοση στο ότι θα τα φας τα μούτρα σου ξανά και ξανά θα ήταν γύρω στο 1.10.

Έτσι, όταν με κάλεσαν από το TEDxChania να συναντηθούμε και μου πρότειναν να είμαι ένας από τους ομιλητές με θέμα τον «Τετραγωνισμό του Κύκλου», η πρώτη μου σκέψη για το πώς θα μπορούσα να συνδυάσω σε μία ομιλία τις εμπειρίες μου από την ακαδημαϊκή και την συγγραφική μου δουλειά, ήταν να μιλήσω για την απόρριψη και την αποτυχία.

Βλέπετε, με το να ζούμε σε μια εποχή όπου τα μίντια ψάχνουν να βρουν και να προβάλλουν υπερεπιτυχημένους ανθρώπους, ξεχνάμε συχνά ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πετύχεις αν πρώτα δεν σου πουν ότι ποτέ δεν θα τα καταφέρεις. Αν πρώτα δεν αποτύχεις οικτρά. Ο Μάικλ Τζόρνταν, κατά γενική ομολογία ο μεγαλύτερος μπασκετμπολίστας στην ιστορία, έχει δηλώσει: «έχω χάσει πάνω από 9000 σουτ στην καριέρα μου. Έχω χάσει σχεδόν 300 αγώνες. 26 φορές η ομάδα μου με έχει εμπιστευθεί να κάνω το τελευταίο σουτ για να κερδίσουμε τον αγώνα και έχω αστοχήσει. Έχω αποτύχει στη ζωή μου ξανά και ξανά και ξανά. Και αυτός είναι ο λόγος που πετυχαίνω».

Φοβάμαι πως ειδικά στην Ελλάδα δεν έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε ούτε στο ελάχιστο μια κουλτούρα που να αγκαλιάζει και την αποτυχία και την απόρριψη ως απαραίτητο κομμάτι μιας γεμάτης ζωής. Ξεκινάμε από την εφηβεία να πιέζουμε τα παιδιά να «πετύχουν» με πρώτο τεράστιο στόχο την είσοδό τους στο πανεπιστήμιο – ένας στόχος που αποτελεί σταθερή πηγή υστερίας της ελληνικής οικογένειας. Και δεν σταματάμε την πίεση – στους εαυτούς μας και σε άλλους – σχεδόν ποτέ. Το κυνήγι της διαρκούς επιτυχίας είναι ο δικός μας ανέφικτος «τετραγωνισμός του κύκλου».

Χαίρομαι πολύ που θα λάβω μέρος στο TEDxChania, και ελπίζω να τα πούμε από κοντά το Σάββατο, στις 10 του Οκτώβρη.